۴ دلیل تغییر روابط واشنگتن و ریاض

تغییر سیاست آمریکا در دوره باراک اوباما، قدرت یابی روسیه و ایران، حمایت عربستان از جریان های تکفیری که در برخی موارد برخلاف منافع آمریکا عمل می کنند سبب شده است روابط ریاض و عربستان به سردی گراید.

پایگاه اطلاع رسانی تحلیل النشره گزارش داد: در پایان نشست ریاض که «باراک اوباما» رئیس جمهوری آمریکا و رهبران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس حضور داشتند، اوباما این نشست را موفقیت‌آمیز توصیف کرد. اما با چشم پوشی از تعارف‌های سیاسی حاضران و جدای از توافقی که بر کلیات شد، بدون شک روابط آمریکا و عربستان از مدتی پیش به طور کلی وارد مرحله متفاوت با گذشته شده است. این مساله را  «ترکی فیصل» رئیس پیشین سازمان اطلاعات عربستان به بهترین نحو بیان کرده است. او گفته است روزهای خوش عربستان و آمریکا به پایان رسیده و دیگر باز نمی‌گردد و باید روابط آن‌ها دوباره تنظیم شود.

دلایل این تغییر چیست؟

۱– عامل آمریکایی: بارزترین دلیلی که به تغییر در روابط ریاض و واشنگتن منجر شد به دولت باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا بر می‌گردد. او سطح روابط خارجی آمریکا را از مرحله‌ای به مرحله دیگر منتقل کرد. او سیاست دیپلماسی انعطاف‌پذیر را جایگزین سیاست هجومی آمریکایی کرد و سیاست نظامی‌گری که ریشه بسیاری از جنگ‌های جهان بود را به سیاستی که در راستای منافع آمریکا است، تغییر داد.

عربستان سعودی در نتیجه این سیاست، حمایت نظامی آمریکا را که پیش از این از آن برخوردار بود، از دست داد. این کشور مجبور شد این خلاء را با دخالت نظامی مستقیم و گاهی هم غیر مستقیم، پُر کند.

۲- عامل روسی: پس از غیبت بلندمدت در عرصه جهانی از آغاز دهه هفتاد و پایان دوران اتحادیه شوروی سابق، بار دیگر روسیه به عنوان یک بازیگر اصلی و آماده برای دخالت نظامی و دفاع از منافع خود و هم‌پیمانان خود وارد عرصه بین الملل شد. همانطور که چنین مساله‌ای در چچن، اوکراین و سوریه رخ داد.

روسیه با عربستان به خاطر اختلاف منافع در عرصه های بین‌المللی به ویژه در منطقه خاورمیانه رو در رو  قرار گرفت. بدون این که آمریکا و همپیمان ریاض برای یاری در درگیری با روسیه به کمک آن بشتابد. این بخاطر آن است که منافع آمریکا با منافع عربستان تفاوت دارد.  این مساله‌ای بود که به تغییر موازنه قدرت به نفع دشمنان رژیم عربستان در عرصه درگیری‌ها از جمله سوریه منجر شد.

۳- عامل ایرانی: ایران پس از رنج‌هایی که از تحریم‌های بین المللی تحمل کرد، با امضای توافق هسته‌ای با کشورهای غربی در ژوئن سال ۲۰۱۵ از حالت انزوا خارج شد. این مساله آثار مثبتی در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و مالی برای ایران در پی داشت.

ایران طی دوره تحریم همه تلاش خود را بر روی نظامی در داخل و پایه‌ریزی احزاب و جریان‌های نظامی ثروتمند و آموزش دیده در کشورهای عربی متمرکز کرد.  این کشور از دخالت مستقیم نظامی آمریکا که دو خطر مستقیم را از مرزهایش بر طرف کرد، استفاده کرد. نخستین خطر زمانی بود که واشنگتن در سال ۲۰۰۱ میلادی با جنبش طالبان در افغانستان درگیر شد. دومین خطر هم زمانی بود که در سال ۲۰۰۳ میلادی واشنگتن رژیم «صدام حسین» را سرنگون کرد. در نتیجه این دو جنگ خطر از مرزهای ایران برطرف شد. این مساله گسترش نفوذ منطقه‌ای ایران به ضرر عربستان را سبب شد. واشنگتن به نگرانی‌های عربستان از امضای توافق نامه هسته‌ای با ایران توجهی نکرد. این مساله منجر به تهدید مستقیم منافع عربستان با تأمین حمایت نظامی از «انصار الله» در یمن و تهدید غیر مستقیم با حمایت از دولت سوریه و حزب الله و برخی از مسؤولین عراقی شد.

۴- عامل تکفیری‌ها: عربستان برای رشد موج تکفیری متعصب هزینه سنگینی پرداخت. به گونه‌ای که روابطش با روسیه  به سبب این که مسکو،  ریاض را متهم به حمایت از برخی این گروهک‌های تکفیری کرده بود، تیره شد. این مساله آثار ناگواری در منافع روسیه در کشورهای حوزه بالکان بر جای گذاشت. همچنین روابط عربستان با آمریکا به دلیل متهم ساختن ریاض توسط واشنگتن در عدم تلاش برای مبارزه با پدیده تکفیری‌ها تیره شد. زیرا حمایت عربستان از جریان‌های تندرو آثار منفی در منافع جهانی آمریکا داشت. با توجه به اینکه ریاض با بسیاری از گروهک‌های تندرو گاهی به خاطر اختلاف اندیشه و گاهی نیز به دلیل رقابت بر سر رهبری درگیر شد. این مساله سبب شد تا بسیاری از این جریان‌ها عربستان را دشمن خود تلقی کنند.  واشنگتن از این پرونده علیه ریاض استفاده کرد و بار دیگر حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و دست داشتن سعودی‌ها در آن حمله خونین را یادآور شد.

در پایان باید گفت تردیدی نیست که این اختلاف میان عربستان و آمریکا راهبردی است و نه تاکتیکی. اگرچه باراک اوباما در سفر اخیرش به عربستان تلاش کرده است تا این اختلاف‌ها را تاکتیکی قلمداد کند اما اختلاف‌ها به بحرانی شدن روابط آمریکا و عربستان منجر گردید. اما تنها خوبی این مساله برای عربستان این است که ریاض اکنون برای جبران نبود حمایت سابق آمریکا، بیشتر به توانایی خود تکیه می‌کند و یا از راه تشکیل ائتلاف‌سازی تلاش می‌کند از فشار روسیه و نفوذ ایران در منطقه بکاهد.

منبع:تسنیم