خانه لاری ها در یزد را بیشتر بشناسید

 

خانه‌ لاری‌ها از جمله‌ بناهای تاریخی و جاهای دیدنی شهر یزد محسوب می ‌شود که هر سال پذیرای گردشگران بسیاری از سراسر ایران و جهان است. خانه لاری‌ها شامل ۶ باب خانه با معماری ویژه خانه‌های کویری می ‌شود.

 

خانه لاری ها یزد

خانه‌ لاری‌ها از جمله‌ بناهای تاریخی و جاهای دیدنی شهر یزد محسوب می ‌شود که هر سال پذیرای گردشگران بسیاری از سراسر ایران و جهان است. خانه لاری‌ها شامل ۶ باب خانه با معماری ویژه خانه‌های کویری می ‌شود که در محله فهادان قرار دارد و به شما فرصت گشت وگذار در کوچه‌های قدیمی شهر را می ‌دهد. در این مقاله آس چارتر به معرفی این خانه تاریخ در یزد پرداخته است با ما همراه باشید.

 

تاریخچه‌ خانه‌ لاری‌ها

۲۷۰ سال پیش، جمعی از تجار شهر لار از استان فارس به یزد آمدند تا در این شهر، تجارت خود را سروسامان دهند و سکونت کنند. «حاج غلامحسین ملازینل» از نوادگان آن نسل در سال ۱۲۴۳ هجری شمسی در محله تاریخی فهادان، خانه‌ای را ساخت تا فرزندان وی نسل به نسل در آن زندگی کنند. پس‌ از آن، «حاج محمد ابراهیم لاری» مالکیت خانه را در دست گرفت و آن را به «خانه لاری‌ها» مشهور ساخت. در گذشته از این عمارت به‌عنوان خانقاه نعمت‌اللهی استفاده می‌شد و تا اواخر دوره حکومت رضا شاه یکی از خانه‌های اعیان و اشراف به شمار می ‌آمد. از سال ۱۳۸۵ هجری شمسی نیز بخش‌هایی از خانه لاری‌های یزد برای تبدیل‌ به موزه اسناد ملی و تاسیس یک شعبه اداری در آن، تحت اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار گرفت.

 

مساحت خانه لاری ها

این خانه مساحتی برابر ۱۷۰۰ متر و زیربنایی معادل ۱۲۰۰ متر دارد و مجموعه‌ای از سه حیاط و ۶ باب خانه به همراه ایوان‌ها، تالارها، اتاق‌ها و یک سردر و هشتی را در خود جای داده است. امروزه در سراسر خانه، اسناد تاریخی به نمایش درآمده و اینجا را تبدیل به موزه اسناد کرده‌اند تا سفر تاریخی شما را تکمیل کنند. خانه لاری‌ها در تاریخ ۲۴ بهمن ماه سال ۱۳۷۵ هجری شمسی با شماره ۱۸۳۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

 

معماری خانه‌ لاری ‌ها

در سبک معماری یزد، حفظ حریم خانواده به ‌عنوان اصلی مهم و ضروری در نظر گرفته می‌ شود. معماران و سازندگان عمارت‌های اصیل و تاریخی در این استان کویری، آن‌ها را به‌ گونه‌ای بنا کرده‌اند که هیچ غریبه‌ ای نتواند داخل آن‌ را بدون اجازه‌ صاحب‌خانه از نظر بگذراند. فضاهای گوناگون اطراف حیاط خانه‌ها به ‌شکلی طراحی و ساخته شده‌اند که درک عمیق و واقعی نسبت به‌معنای محرمیت در فضاهای ایرانی به چشم می ‌خورد.

 

مصالح ساختمانی به کار رفته در ساخت خانه

در مناطق گرم و خشک گل و خشت رایج ترین مواد جهت ساخت و ساز بناها محسوب می شدند. شرایط اقلیمی در شهر یزد، سبک معماری مختص به خود را به وجود آورده بود. خشت و گل عناصری دارای مقاومت حرارتی و ظرفیت گرمایی بالایی هستند که سطح خارجی آن ها، اشعه خورشید را جذب می کند. هم چنین مصالح بومی باعث می شد هزینه ساخت و ساز بناها مقرون به صرفه شود. سطوح بناها اغلب سفیدکاری می شد تا حرارت ایجاد شده در دیوارها توسط نور خورشید، کاهش یابد. در ساخت خانه لاری های یزد نیز مانند سایر بناهای تاریخی شهر، از مصالح بومی مانند گِل، آجر و خشت استفاده شده است.

 

بخش های مختلف خانه لاری های یزد

خانه لاری های یزد هم مانند اغلب بناهای هم دوره خود دارای بخش هایی مانند درِ ورودی، هشتی، حیاط، ایوان، اندرونی، بیرونی، زمستان نشین، تابستان نشین، بادگیر، اتاق زیربادگیر، اتاق ها، اتاق آینه، سه دری، پنج دری بهارنشین، پاییزنشین، سرداب، مطبخ و … است.

 

در ورودی

در تمام خانه‌های قدیمی یزد همبستگی فضاهای بین دو ملک متفاوت و متمایز دیده می‌ شود، اما نوع ساخت خانه‌ها به گونه‌ ای است که خدشه‌ای به حرمت و حریم اهالی خانه وارد نکند و آسودگی و آرامش را برای اعضای خانواده به ارمغان آورد. هشتی، کریاس، دالان و دیوارهای بلند و همچنین چگونگی قرارگیری و چینش دیگر مکان‌های موجود در داخل خانه و حیاط به ‌ترتیبی هستند که بر این موضوع صحه می ‌گذارند.

 

اندرونی، بیرونی و فضاهای فصلی

خانه لاری‌ها مانند هر خانه اعیانی دیگر دارای دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مرکز و قسمت‌های اعیان ‌نشین چهار فصل در دورتادور عمارت است. بر اساس زاویه تابش خورشید به قسمت‌های مختلف بنا، چهار سوی آن برای چهار فصل مختلف مناسب هستند. قسمت شمالی در فصل زمستان به کارمی ‌رفت و قست جنوبی که شامل تالار و بادگیر می ‌شود، در فصل تابستان فضاهای مناسبی را برای اهالی خانه به وجود می ‌آورد. قسمت شرقی نیز با در برگرفتن اتاق آینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها برای فصل پاییز مناسب بوده است. ضلع غربی نیز به فضای بهارخواب اختصاص دارد.

 

بادگیر

ساخت بادگیر و وجود بیشترین سایه و فضای خنک در تابستان‌ها یکی از ویژگی‌های مهم معماری شهرهای کویری و به ‌ویژه یزد است که در خانه لاری‌ها نیز مشاهده می‌ شود. بادگیر این خانه در کنار ایوان قد بر افراشته است و نقش تهویه مطبوع را به‌ خوبی ایفا می ‌کند. این بادگیر برخلاف معمول خانه‌های یزد بر محور اصلی حیاط نیست و در گوشه ایوان واقع شده است. جالب اینکه چوب‌های داخل بادگیر علاوه بر شکست باد و خنک کردن فضا، بر دوام ساختمان می‌ افزایند.

 

فضاهای زیرزمینی

سرداب‌های خانه که دسترسی به آب قنات را برای اهالی خانه ممکن می‌ کنند، توسط پله‌هایی به سطح حیاط‌‌ها و راهروهای درون آن‌ها متصل شده‌اند. این فضاها در زیر زمین هستند و به ‌عنوان طبقه ‌ای مشخص از ساختمان بنا در نظر گرفته نمی ‌شوند.

فضاهای زیرزمینی در سراسر ساختمان وجود دارند و استفاده مفید از فضا را امکان ‌پذیر می‌ کنند. آشپزخانه یکی از این فضاها محسوب می‌ شود که در سقف آن روزنه دایره‌ای شکل به قطر حدود نیم متر تعبیه شده و انبار عمارت در کنج غربی آن قرار گرفته است.

 

حیاط و ایوان

خانه لاری‌ها سه حیاط دارد. حیاط بزرگ‌تر به‌عنوان حیاط اصلی محسوب می‌شود و حیاط دوم و سوم از نظر وسعت و اهمیت پس از آن قرار می ‌گیرند. حیاط اصلی به‌شکل مستطیل است و به ‌سمت شمال شرقی، جنوب غربی امتداد دارد. بخش جنوب غربی آن از دیگر قسمت‌ها مرتفع ‌تر و از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار است. در این بخش ایوان بلند و مرتفعی نیز وجود دارد که باعث می ‌شد ساکنان این خانه‌ها بتوانند در فصل تابستان در ایوانی بنشینند که در سایه قرار گرفته است و نور خورشید به ‌صورت مستقیم به آن نمی ‌تابد و از خنکی هوا لذت ببرند.

 

فضاهای شمال حیاط اصلی

در شمال‌شرقی حیاط به فضاهای بسته و ایوانی کوچک و کوتاه در کنار آن‌ها برخورد می‌ کنید. تضاد این قسمت با جنوب‌غربی حیاط با این فضاها و ایوان به خوبی به چشم می‌آید. در مرکز بخش شمال‌غربی حیاط نیز می‌ توانید سه ایوان کوچک را ببینید. ایوان‌ها توسط دو اتاق سه‌ دری از هم جدا شده‌اند و دو راهرو نیز در دوسوی این بخش به چشم می‌خورد. با تهیه بلیط چارتر مشهد یزد از سایت آس چارتر از تخفیفات و مزایای ویژه ای برخوردار شوید.

 

اتاق‌های خانه

اتاق‌های این عمارت با سه پله مزین به سنگ‌های مشبک‌کاری، ازحیاط جدا شده‌اند. اتاق‌های چهارضلعی دورتادور حیاط را در برگرفته‌اند و درهرضلع با درهای چوبی به یکدیگر راه دارند. هنر گچ‌ بری و رنگ بنفش در داخل اتاق‌ها به زیبایی به‌ کار رفته است. سقف مسطح اتاق‌ها را با تیرهای چوبی پوشانده‌ و روی آن‌ها توفال ‌کاری (گچ‌کاری روی آهن توری) و سپس نقاشی گل‌ وبوته انجام داده‌اند. هر یک از ۲۲ اتاق این مجموعه با نام خاصی مشخص شده و کاربرد مخصوص به خود را داشته‌ اند.

 

سرداب

سرداب اصلی خانه با عمقی حدود ۶ متر، در سمت ایوان و بادگیر قرار گرفته است و ۳۸ پله دارد. سقف سرداب به ‌صورت طاق تویزه (طاقی از گچ و نی) ساخته شده است و در داخل آن دو شمسه رنگین خودنمایی می‌ کنند. سرداب دیگری نیز در ضلع غربی بنا واقع است و نقش بهارخواب را دارد. یکی دیگر از کاربردهای سرداب، نگهداری گوشت و حبوبات در اتاقک درون آن بوده است.

ف ۱۱۰