آیین‌های ماه محرم فراموش شده شهر لار؛ آیین 360 هزار صلوات برای پخت عاشورا

 

در اولین جمعه ماه ذی القعده، تا گذشته ای نچندان دور، در محله امامزاده شهر لار مراسمی برگزار می شد که در حال حاضر فقط در خاطر کهنسالان بصورت یک خاطره شیرین باقی مانده است و هر موقع از آن صحبتی به میان می آید، با شور و شعف خاصی از آن صحبت و از کنار گذاشتن و فراموش کردنش غبطه می خورند.

این آیین، ذکر ۳۶۰ هزار صلوات بر چهارده معصوم(ع) است که در مراسم جمع آوری هیزم برای پخت روز عاشورا آشپزخانه امام حسین(ع) محله برگزار می شده است.

نوشتار ذیل حاصل مصاحبه شفاهی با چند ریش سفید آن محله، از جمله مرحوم حاج اکبر نامدار بعنوان سرآشپز اصلی آشپزخانه امامزاده لارستان است که بصورت مختصر می آید.

امروزه در هر محله ای ازشهر لار یک یا چند مکان به نام مطبخ امام حسین(ع) وجود دارد که در ایام مختلف در آنجا نذری پخت می شود. در گذشته، با توجه به وضعیت معیشتی مردم، مثل حال حاضر چنین نبود که تمام محلات شهر آشپزخانه ای مستقل و مجهز داشته باشند. برطبق صحبت گذشتگان در ایام محرم فقط چند جا پخت می شد، آنهم حلیم. مثلا روز عاشورا در خانه خان و شب سیزده بعنوان سوم امام(ع) در منزل حاج اسدکل زینل (جدد بزرگ خاندان اسدنیا، قنبری، زمانی و….) که یکی از تجار بزرگ شهر بود، در محله امامزاده پخت و پز می شد.

تا اینکه در سالی که بعدها به سال دردی مشهور شد، بیماری واگیری (احتمالا حصبه یا وبا) کل شهر و روستاهای لارستان را فراگرفت و بسیاری از مردم به آن دچار و مرگ و میر فراوانی بوجود آمد تا آنجا که فرصت کفن و دفن مردگان نمی شد. در این حال یکی ازعلمای شهر مردم را جمع و برایشان گفت: برای این که بلا از شهر بیرون برود، باید دود بکنند و این بلا بصورت دود از شهر خارج شود حالا که ایام محرم است چه بهتر است که  به تبرک امام حسین(ع) تمام محلات به سهم خود در این امر شریک شوند واز محله خود دودی بلند کرده وپخت نمایند.

مردم این پیشنهاد را پذیرفتند. انجام این عمل؛ و با قدرت خدا؛ بلا رفع شد و بیماری از شهر خارج شد. این قضیه باعث شد که آشپزخانه های محله ای که بیشتر درکوچه ها ومیادین محله ای بود ،شکل بگیرد.

یکی از آشپزخانه های عمده شهر لار، آشپزخانه امامزاده (ع) بود که تبرک اقا امامزاده نیز براهمیت آن افزوده بود. (نحوه ایجاد و تکمیل آن بحث بسیار جالبی دارد که به امیدخدا در نوشته ای دیگرخواهد آمد.) این آشپزخانه  به مانند دیگر آشپزخانه ها  درسال های اولیه، وسایل وامکانات مورد نیاز آشپزی را بیشتر به صورت امانت از مردم می گرفت.

هرچندکه واقعیت امر این بود که از فردای روز عاشورا مسئولان آشپزخانه شروع به جمع آوری و تدارک وسایل و امکانات برای سال بعد می کردند، اما بصورت رسمی وهمگانی، از روز جمعه قبل از عید قربان، شروع می شد. به این ترتیب که در آن روز، چند ساعت قبل از اذان صبح دو سه نفر از بزرگان و عده ای از جوانان با هماهنگی قبلی در «دگه کفه من گود جمع» و برای جمع آوری هیزم آشپزخانه محله به کوه و صحرامی رفتند. (لازم به ذکر است که در محلات قدیمی شهر لار به فضاهای باز و میدانچه های محله ای کفه گفته می شد. درمحله پاقلعه چند کفه وجود داشت ازجمله کفه صاحب الزمان (عج)، آسیابی، آقا، من گود و… در کفه من گود(وسط گودال) که در طرف پشت به قبله مسجد امامزاده قرار داشت؛ درخت کهنسال وبزرگ گزی بود که زیر آن محل تجمع و قرارها بود و به این مکان دگه می گفتند).

آنها پیاده و تنها با ابزار ساده ای مثل دیلم، تیشه و بندکوله به طرف کوه و صحرا حرکت می کردند طوری که نماز صبح در صحرا می خواندند و با وسایل ساده خود شروع به جمع آوری هیزم های خشک کرده و دو سه ساعت بعد از افتاب آنها را بار می کردند وبه سمت شهر برمی گشتند.

هرچند که به تناسب، حال خیلی از این افراد حیوانات بار برداشتند اما اعتقاد داشتند که این هیزم ها تبرک است و بایستی خود کول کرده و با ۳۶۰ هزار صلوات به شهر بیاورند.

به این ترتیب که تمام بارها که آماده می شد، یکی از بزرگترها با خواندن چاوشی و ذکرخدا، دستور بلند کردن و کول کردن هیزم ها می داد و تمام جوانان کوله های خود را بار می کردند و بزرگی که اول کاروان پیاده بود با صدای بلند طوری که همه بشنوند، فریاد می زد که: برخاتم انبیاء محمد(ص) صدهزار صلوات و همه با صدای بلند صلواتی می فرستادند و آن را صد هزار حساب می کردند.

کمی که راه را طی می کردند؛ مجدد همان فرد بلند فریاد می زد” به شاه نجف مرتضی علی (ع) هفتاد هزار صلوات و همه جواب می دادند. کمی بعد مجدد می گفت: به شفیعه روز جزا حضرت خیرالنساء پنجاه هزار صلوات و با صلوات بلند همه جواب می دادند.

با طی شدن قسمتی از راه یک نفر دیگر فریاد می زد “به سرور جوانان بهشت، امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، هر یک جدا جدا بیست و پنج هزار صلوات و از امام چهارم تا امام زمان(عج) به هر یک جداگانه ده هزار صلوات می فرستادند.

مسیر را طوری تقسیم می کردندکه فرستادن صلوات برامام  زمان(ع)  وختم ۳۶۰ هزار صلوات، همزمان بود با رسیدن به محل اشپزخانه و باراندازی هیزم ها. در آنجا با شربت و چایی و نان مهویه که توسط زنان آماده شده بود، پذیرای می شدند. اگر این هیزم ها کافی بود که هیچ ولی اگر کمبودی احساس می شد همین قضیه  درجمعه ها دیگر تکرار می شد و بایستی حتما تا اول محرم، به حدکافی جمع وتهیه می شد.

چند روز قبل ازعاشورا نیز دو دسته از افراد معتمد محل، شروع به جمع آوری نذورات نقدی وغیر نقدی مردم می کردند. با توجه به اینکه آشپزخانه، وسایل و امکانات کامل وکافی نداشت، دسته اول  که مسئول آن، یکی از معتمدین با سواد محل بود، با چند نفراز جوانان، دور محل گشته، وسایل و ظروف مورد نیاز که کمبود داشتند به صورت امانت جمع، آن را نشانه و با ذکر مالک و نشانه آن را در دفتر خود ثبت می کردند وجوانانی که همراه بودند وسایل را به آشپزخانه منتقل و بعد از عاشورا، همان گروه، وسایل را صحیح و سالم به صاحبانش تحویل می دادند.

گروه دوم، معمولا فقط چند معتمد شناخته شده بودند که نذورات مردم را جمع و در دفتر خود ثبت می کردند. تقریبا تمام مردم نیز در این امر، سهیم بودند. حتی فقرا هم سعی میکردند چیزی هرچند اندک، بدهند و شریک شوند تا اسمشان در دفتر امام حسین(ع) ثبت شود و به آن افتخار می کردند.

این دفتر را نگه می داشتند تا سال بعد. واقعا عجب خلوص و عجب عشق و علاقه ای. خداکند اسم همه ما هم در دفتر امام ثبت شود.

الهی امین

تهیه وتنظیم: ابوالفضل، زهرا و مریم قنبری

ف ۱۱۰