پروژه انتقال آب از خلیج فارس به استان فارس ارزیابی زیستی شود

مدیرکل محیط زیست استان فارس گفت: پروژه انتقال آب از خلیج فارس به استان نیازمند ارزیابی دقیق زیست‌محیطی است و ابعاد مختلف این پروژه باید ارزیابی شود اما تاکنون چنین کاری صورت نگرفته است.

استان فارس هفتمین دوره خشک‌سالی خود را پشت‌سر گذاشته و کمبود منابع آب زیرزمینی بیش از پیش سبب دل نگرانی مردم و مسئولان این استان شده است.

برخی از مسئولان و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی طرح انتقال آب از خلیج فارس را پیشنهاد داده و برای تحقق این امر تلاش دارند؛ در این زمینه با حسینعلی ابراهیمی کارنامی مدیرکل محیط زیست استان فارس به گفت‌و‌گو نشستیم که مشروح آن در پی می آید:

 آیا انتقال آب از خلیج فارس عواقب زیست‌محیطی دارد؟

 این موضوع نیازمند ارزیابی دقیق زیست‌محیطی است و ابعاد مختلف این پروژه باید ارزیابی شود که تاکنون این ارزیابی به اداره ما واصل نشده است. اداره محیط زیست کشور و استان باید اطلاعات مربوط به این پروژه را بدانند و از حجم آب انتقالی آگاهی داشته باشند. باید نحوه اجرای پروژه و میزان آن را دانست و از این پروژه تاکنون اطلاعاتی به ما نرسیده و به محض اینکه اطلاعات به ما برسد، موضوع را بررسی کرده و نتیجه اعلام می‌شود.

 در مورد راهکارهای مقابله با خشک‌سالی در استان فارس توضیح دهید.

 خوشبختانه در استان امروزه همه درک کردند که یکی از مهم‌ترین مشکلات استان فارس در حوزه آب است. مشکل خشک‌سالی دیگر حوزه‌ها حتی حوزه اجتماعی را متأثر کرده و این درکی است که همه در سطح استان به آن رسیدند و بهترین و کم‌هزینه‌ترین راهکار جلوگیری از ادامه خشک‌سالی مدیریت مصرف آب است.

میزان مصرف آب در بخش‌های مختلف چقدر است و در هر کدام از این بخش‌ها چگونه می‌توان صرفه‌جویی کرده و میزان مصرف آب را مدیریت کرد؟

 باید سهم مصرف آب در مواردی مانند صنعت، شرب و حقابه‌های زیست‌محیطی مشخص و سهم هر کدام احصا شود و چگونگی و میزان برداشت از منابع زیرزمینی آب بررسی شود و اینکه چگونه رفتار کردیم که چنین لطمه بزرگی بر پیکره منابع طبیعی به ویژه آب‌های زیرزمینی وارد کردیم.

 متأسفانه رفتارهای ما در استان در چند سال گذشته سبب شده امروز در استان با کسری مخازن و منابع طبیعی آب روبه‌رو شویم، سالانه در استان فارس ۱۰ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود که ۹۵ درصد آن در بخش کشاورزی، حدود ۴ درصد آن در زمینه شرب و مابقی برای صنعت مصرف می‌شود.

 علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب در همه زمینه‌ها باید الگوی کشت در استانی که منابع آبی آن به شدت دچار مشکل است حتماً اصلاح شود، کاشت محصولاتی که آ‌ب‌بر هستند مانند ذرت و صیفی‌جات دیگر در استان فارس موضوعیت ندارد و حتی اگر در استان دوره‌های عدم کشت داشته باشیم بهتر از آن است که همه دارائی‌های آبی استان را برای کاشت محصولات آب‌بر از دست بدهیم و خسران آن در نهایت متوجه کشاورزان شود.

 آنچه امروزه به عنوان دلسوزی رفتار شده و اجازه کف‌شکنی و مصرف غیرمدیریت شده آب به کشاورزان داده می‌شود دلسوزی نیست و در واقع تیشه به ریشه زدن است. بهتر است مانند گذشته در کشاورزی یک دوره آیش گذاشته شود و باید میزان مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی مدیریت شود و کشت‌های آب‌بر جایگزین شود و الگوی مصرف آب نیز اصلاح شود.

 آیا تغییر الگوی آبیاری در استان سبب کاهش میزان مصرف آب در بخش کشاورزی شده است؟

 در استان الگوی آبیاری تغییر یافته اما باید الگوی آبیاری مهندسی شود و در ساعاتی از روز باید حتماً چاه آب خاموش شود اما متأسفانه درست است که الگوی آبیاری تغییر یافته و به سمت آبیاری تحت فشار رفته اما کشاورزان سطح زیرکشت را افزایش دادند و از چاه‌ها به همان میزان گذشته وحتی بیشتر آب برداشت می‌شود.

 باید برای این موضوع خردمندانه و علمی برنامه‌ریزی شود و تنها و بهترین مؤلفه‌هایی که می‌توانند در این زمینه به ما کمک کنند خود کشاورزان هستند و اگر توقع مدیریت این موضوع از دستگاه‌های دولتی مانند آب و فاضلاب می‌رود باید گفت از دست آنها خارج است چون عمده‌ترین بهره‌برداران خود کشاورزان هستند.

 وضعیت استان فارس در زمینه تصفیه آب شرب خانگی چگونه است؟

 در این رابطه هم متأسفانه باید گفت استان فارس از نظر تصفیه آب شرب خانگی بسیار عقب است که باید در این مورد اقدام جدی شود و منابع در اختیار همکاران ما در آبفای شیراز و استان قرار گیرد و تصفیه‌خانه‌ها توسعه یابد. در حال حاضر فقط ۳۲ میلیون متر مکعب فاضلاب خانگی ما در استان فارس تصفیه می‌شود که این میزان نسبت به سایر استان‌های مشابه بسیار کم است و باید با عزم همگانی به سمت تصفیه پساب‌ها رفته و از منابع آب نیز به درستی استفاده کرد.

 در این زمینه باید آموزش‌های لازم ارائه شود و لازم است صداوسیما و رسانه‌های ما با مسئولان استان در این زمینه همکاری داشته باشند زیرا همه می‌توانند مؤثر باشند و در راستای مدیریت آب نیاز به یک عزم همگانی است و باید گفت که در این راه زمان زیادی نداریم.

چرا در این راه زمان زیادی نداریم؟

 زیرا طبیعت در حال واکنش نشان دادن است، شاید در گذشته نه چندان دور این موضوع برای ما به عنوان تهدید بود اما امروزه عکس‌العمل‌های طبیعت مشخص است و در استان فارس با فرونشست دشت‌ها روبه‌رو شده و در بسیاری از نقاط جنوب و جنوب شرقی استان این اتفاق افتاده و یا اینکه کانون‌های بحرانی که در استان ایجاد شده و ما شاهد پدیده ریزگردها هستیم، از دیگر واکنش‌های طبیعت است.

 کانون‌های بحرانی در سطح استان در مناطقی که از سطح تالاب‌ها بلند می‌شود و در مناطقی که کانون‌های حساس به فرسایش بادی هستند، ایجاد شده است. می‌توان گفت ۲۹ کانون با حدود ۸۰۰ هزار هکتار وسعت در استان فارس تشکیل شده که متأسفانه ۹ کانون بحرانی است و باید برای آن یک فکر اساسی بشود.

در مورد آتش‌سوزی‌هایی که از ابتدای سال در استان فارس رخ داده توضیح دهید که آیا این آتش‌سوزی‌ها نیز جزو واکنش‌های طبیعت محسوب می‌شود؟

 یکی از پدیده‌هایی که مردم و مسئولان استان را درگیر کرده بحث آتش‌سوزی‌هاست و می‌توان گفت تنها در مناطق تحت مدیریت محیط زیست و مناطق شکار ممنوع‌ در استان امسال بیش از ۸۶ مورد وقوع حریق اتفاق افتاده که حدود ۲ هزار و ۸۰۰ هزار هکتار از جنگل‌های استان در این آتش‌سوزی‌ها سوخت.

 از نهم فروردین امسال نخستین آتش‌سوزی در سطح استان فارس آغاز شد و اینها هشدارهای جدی است یعنی هرچقدر هم جنگل‌کاری در استان انجام شود، باید به حفظ جنگل‌های موجود نیز توجه کرده و مهم‌ترین شعار ما و همکاران ما در محیط زیست استان و منابع طبیعی استان حفظ، احیا و توسعه جنگل‌هاست یعنی باید ابتدا داشته‌های خودمان را حفظ کرده و احیا کنیم سپس به فکر توسعه جنگل‌ها باشیم.

 آیا در زمان تعریف یک پروژه عمرانی در استان تمام موارد مربوط به محیط زیست در آن بررسی می‌شود؟

 متأسفانه در زمینه پروژه‌های عمرانی در کشور ارزش‌گذاری اقتصادی منابع زیستی یا منابع پایه در نظر گرفته نمی‌شود. اگر توجیه فنی اقتصادی برای یک پروژه تعریف می‌شود بیشتر در راستای همان هدف است و به عنوان مثال اگر پروژه راهسازی است باید دقت کرد این پروژه چقدر خاک‌برداری دارد و چقدر خاک‌ریزی دارد و چقدر راه را کوتاه می‌کند و هزینه آن چقدر است.

 ارز‌ش‌گذاری اقتصادی منابع پایه مهم است و باید بررسی شود اگر یک درخت قطع می‌شود تمام کارکردهای آن در نظر گرفته شده یا نه؟ و آیا بررسی می‌شود که یک درخت چقدر اکسیژن تولید می‌کند و هزینه هر تن اکسیژن چقدر است؟ و چقدر کربن جذب می‌کند؟ و کربن در معادلات بین‌الملل هر تن چقدر قیمت دارد؟ و ارزش‌سنجی درخت در راستای خاک‌سازی، جذب آب و جلوگیری از خطرات باران‌های تند و سیلاب‌ها بررسی می‌شود؟

 هر درخت می‌تواند منابع آب زیرزمینی ما را تغذیه کند و هم از سیلاب جلوگیری کند که باید همه این موارد را در نظر داشت علاوه بر اینکه نبود درخت سبب می‌شود سیلاب با خاک‌های مسیر مخلوط شده و قدرت تخریب آن افزایش یابد.

 کسی مخالف احداث یک پروژه راه‌سازی و نزدیک شدن دو نقطه به هم نیست اما باید همه موارد مربوطه به محیط زیست و واریانس‌های مختلف را بررسی کرد و برای تمام پروژه‌ها مانند گازرسانی، خطوط انرژی، برق، آب و غیره این موضوع را در نظر داشت.باید پیش از آغاز هر پروژه ارزیابی دقیق زیست‌محیطی انجام شود و بررسی شود کدام گزینه مطلوب‌تر است نه اینکه تنها یک گزینه را با فاکتورهای اقتصادی آن در نظر گرفته و برای آن توجیه زیست محیطی ارائه شود اما وقتی ارزیابی جای خود را به توجیه بدهد طرح‌ها به بهترین شکل اجرا نمی‌شود.

آیا این موضوع در قانون اساسی کشورمان لحاظ شده است؟

 بله؛ این موضوع در قانون آمده و در قانون افزایش بهره‌وری در حوزه منابع طبیعی در ماده ۱۲ آئین‌نامه اجرایی آن چنین آمده که وقتی پروژه عمرانی دولتی تعریف می‌شود باید حتماً هزینه تخریب برآورد شود و در موافقت‌نامه گنجانده شود و هزینه تخریب برای هزینه کردن در مباحث احیایی در اختیار منابع طبیعی و جهاد کشاورزی قرار گیرد.

 این قانون سال گذشته مصوب و در پائیز سال گذشته ابلاغ شد و امیدواریم که مسئولان اهتمام لازم را داشته باشند زیرا هم قانون است و هم آئین‌نامه اجرایی آن تعریف شده و این موضوع می‌تواند به احیای جنگل و توسعه آن کمک بسیار داشته باشد اما بحث توسعه عملیات احیای جنگل‌ها در منابع طبیعی پیگیری می‌شود.

 

منبع: خبرگزاری تسنیم