قضیه کلاه شاپو در لارستان

سفر رضاشاه به ترکیه و تاثیر پذیری وی از اقدامات آتاتورک موجب شد تا تغییر کلاه پهلوی به کلاه شاپو را به عنوان کلاه بین المللی در برنامه دولت قرار گرفت.

در اوایل خرداد 1314 رضا شاه با احضار هیئت دولت صریحاً اظهار داشت: ما باید صورتاً و سنتاً غربی شویم. باید در قدم اول کلاه­ها تبدیل به شاپو بشود و در مجالس کلاه را به عادت غربی­ها باید بردارند.

 
دولت در جلسه هفت تیرماه 1314 ش استعمال کلاه پهلوی را ممنوع اعلام کرد و امر شد که به جای آن از کلاه تمام لبه ( شاپو ) استفاده کنند. مکی درباره کلاه شاپو می­نویسد: تا تاریخ 1314 کلاه یک لبه که نام کلاه پهلوی نامیده می­شد و در تمام کشور متداول گردید. فرقی که کلاه مزبور با کلاه قدیم ایرانیان داشت این بود که جلو آن برای جلوگیری از آفتاب لبه­ای داشت.

این کلاه را در مجالس و محافل رسمی سر می­گذاشتند….. بعد از آنکه شاه از مسافرت ترکیه بازگشت فکر تغییر کلاه لبه دار در او قوت گرفت و این تغییر را تشویق می­نمود و معتقد بود که اختلاف ظاهری ایرانی­ها با اروپایی­ها برداشته شود.

طبق بخشنامه­ای که از سوی محمدعلی فروغی نخست وزیر وقت صادر و به ادارات دولتی و سازمان­های دیگر ابلاغ شد. از آن پس کارمندان دولت و مردانی که در سازمان­های دولتی مراجعه می­کردند باید کلاه شاپو بر سر می­گذاشتند و همچنین در آن اخطار شده بود که عدم رعایت دستور؛ موجب منتظر خدمت شدن کارمندان خاطی خواهد شد.

در بخشنامه ­صادره وزارت داخله آداب استفاده از کلاه شاپو در 7 بند توضیح داده شده بود تا به عموم ماموران حوزه حکومتی ابلاغ و به اطلاع مردم برسد.

مطابق نظام نامه وزارت داخله، « میرممتاز » حاکم لارستان؛ اوامر کتبی راجع به آداب در فرم کلاه بین المللی را به ادارات محلی به طور متحدالمال برای اطلاع و اجرا ابلاغ نمود و سپس به ایالت فارس تلفنگرام نموده و نمونه خواست و دو نفر کلاه دوز را برای آوردن الگو و پارچه برای ساخت کلاه نمدی به شیراز فرستاد و به کلاه دوزان لار دستور داد تا آوردن الگو، از سوخار گندم کلاه حصیری در لار تهیه گردد.

واکنش مردم لار به کلاه پهلوی اظهار تعجب از این اقدام حکومت بود.« کلاه دوخته شده از حصیر را سرگذارده سواره رفتم باغ ملی، بین راه همه مردم با حالت تعجب تماشا می­کردند و به هم نشان می­دادند که حکومت کلاه فرنگی به سرگذارده و من اول ماموری بودم که بر حسب امر دولت این کلاه را سر گذاردم.»

در جلسه 21 تیرماه 1314 که با حضور میرممتاز- رئیس اداره مالیه – رئیس اداره نظمیه و کلاه دوزها برگزار گردید مقرر شد که صنف کلاه دوزها یک باب مغازه در بازار اجاره نموده و روزی 150 عدد کلاه جدید برای استفاده مردم تهیه گردد.

بر اساس تصمیمات گرفته شده قیمت کلاه در لارستان با تمامی مخارج آن از قیمت پارچه و استر و غیره و اجرت دوخت چهل دینار و حق الزحمه آن سه ریال تعیین گردید و حکومت و نظمیه موظف شدند یک نفر از حکومتی و یک نفر دژبانی و یک نفر از نظمیه معین شد که مردم را به دکان وسط چهار سوق بازار محل فروش کلاه ببرند و کلاه آنها را عوض کنند و مراقبت کنند کلاه دوزها یکی سه ریال علاوه نفروشند.

نويسنده: رسول احمدلو