عصارخانه؛ جاذبه ناشناخته و فراموش شده لارستان

 یکی از جاذبه های بکر گردشگری که همچنان مغفول مانده، بناهای تاریخی هستند که به آنها عصارخانه می گویند. آثاری که در استان فارس یا تخریب شده یا بدون کاربری به حال خود رها شده اند و کمتر کسی هم از وجود آنها اطلاع دارد.

به گزارش میلاد لارستان به نقل از خبرنگار سرویس گردشگری «روزنامه خبرجنوب»، عصارخانه (حصار خانه) آسیابهای مخصوصی بودند که از آنها برای خُرد کردن موادی همچون؛ زدرچوبه، فلفل و دانه های روغنی استفاده می شد.

عصارخانه در واقع محوطه ای بود که در وسط آن دو قطعه سنگ گرد بر روی هم قرار داشت و این دو قطعه سنگ از یک طرف با اهرمی به یک رأس چهارپا، مثل الاغ، شتر، قاطر یا اسب متصل بود و با حرکت کردن حیوان، که به صورت دورانی صورت می گرفت، سنگ روئی آسیاب به حرکت در می آمد و با گردش این سنگ، موادی که به وسط سنگ مزبور ریخته می شد، نرم می گردید.

شگفت انگیزی نحوه عملکرد عصارخانه ها و همچنین منحصر به فرد بودن آن سبب شده عصارخانه به عنوان یکی از جاذبه های بکر گردشگری کشور به شمار آید. با این وجود آن چنان که شایسته این مکان های شگفت انگیز است، تاکنون تلاشی برای معرفی آنها صورت نگرفته است به طوریکه این آثار تاریخی تخریب و یا بدون کاربری در گوشه ای رها شده اند و نمونه های بارز آن، عصارخانه های موجود در شهرستان لارستان است که در انزوا روزگار می گذرانند و با اینکه در فهرست آثار ملی قرار گرفته اند و به باور کارشناسان تنها عصارخانه فارس نیز به شمار می روند، متروکه شده و سال هاست، کاربری خود را از دست داده اند.

 

بنا به این گزارش، «آسال»، یا عصارخانه شهر خور لارستان، که در تابلو معرفی آن، قدمتش را به گذشته های دور نسبت می دهد، در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده، اثری که با سنگ و ساروج و کاربری کاروانسرا در دوره صفوی بازسازی شده است و هم اکنون فاقد کاربری است و یا همچنین در نزدیکی قلعه اژدهاپیکر در شهر لار نیز می توان بقایای یک عصارخانه را به وضوح دید که قسمتهای عمده آن تخریب شده است.

 

به گفته فعالان حوزه میراث فرهنگی، امکان بازسازی و احیاء دوباره آن امکان پذیر است، اما وضعیت کنونی آن نشان می دهد که برنامه ای برای حفاظت و مرمت این مکان تاریخی وجود ندارد و آن طور که پوراسد، مسئول اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان لارستان به خبرنگار ما می گوید، عصارخانه قلعه اژدهاپیکر، آسیب های بسیاری دیده که به غیر از بقایای دیوارها و سنگ کف آن چیز دیگری از این بنا باقی نمانده است.

وی ادامه می دهد، با توجه به این که سنگ های کف این بنا همچنان سالم باقی مانده، با جابجایی آنها و قراردادن در محل امن و مناسب، از تخریب این آثار جلوگیری می شود.

وی همچنین احتمال انتقال این سنگ ها به باغ نشاط لار خبر می دهد و می افزاید: مرمت و بازسازی این عصارخانه هزینه بر است، اما در نظر داریم عصارخانه خود را هرچه سریعتر احیا کنیم.

مسئول میراث فرهنگی شهرستان لارستان، می گوید: احیای این بنای تاریخی با همکاری اوقاف و شهرداری صورت خواهد گرفت و طبق توافقات به عمل آمده، یک کاربری فرهنگی برای عصارخانه در نظر گرفته شده است.

پوراسد به موقعیت جای گیری این بنا اشاره می کند و می گوید، عصارخانه یا آسال شهر خور در نزدیکی میدان ورودی شهر واقع شده و هر چند که ارتفاع این میدان، منظر طبیعی را مخدوش کرده، اما به طور حتم با تغییر کاربری می توان این بنا را احیا کرد.

وی همچنین اضافه کرد: طی سال های گذشته این بنای تاریخی مرمت شده به قول معروف بنا سرپاست و مشکلی در سازه آن وجود ندارد، اما برایت غییر کاربری، پرونده مرمتی آن باید گشوده شود.

وی در ادامه می گوید: در این مکان، شیره انگور گرفته می شده است و در زبان محاوره و محلی، به آن آسال یا اسال، نیز می گویند.

پور اسد همچنین به شباهت این بنا به آب انبارهای منطقه اشاره می کند و می گوید: به دلیل سقف بنا که گنبدی شکل است، عصارخانه شباهت بسیاری به آب انبارهای تاریخی شهرستان دارد.