قدمگاه لار؛ مهرابه یا شاید هم آتشکده…!

میلاد لارستان: بنابر اعتقاد مردم محلی،قدمگاه لار( واقع در محل کهویه)، متبرک به قدوم مبارک حضرت علی(ع) است و جز زیارتگاه ها و نظرگاه های مقدسی است که چهارشنبه هر هفته، مردم جهت راز ونیاز و برآورده شده حاجات خود به آنجا می روند. اما چندی است که درباره کاربری ابتدایی این مکان نظرات مختلفی بیان می شود، از مهرابه مهرپرستان( میتراییسم) گرفته تا آتشکده زرتشتیان و …. .

مهرابه محل عبادت و پرستشگاه مهرپرستان یا میتراییسم بوده است. مهرپرستی پیش از دین زرتشت در ایران باستان رواج داشته است. آداب و رسوم این دین کاملا سری و پر رمز و راز است. پیروان این دین، میترا( مهر)، الهه نور و روشنی،عدالت، پیمان و جنگ را پرستش می کردند و معتقدند میترا در شب یلدا زاده شده است. برای واردشدن به این دین می بایست ۸۰ امتحان سخت را گذرانید و این دین دارای ۷ مرتبه بود. مهرابه ها را اکثرا در دل کوه و در کنار رودخانه ها می ساختند.( ادیان جهان باستان، جلد سوم، وهاب ولی و میترا بصیری)

آتشکده ها نیز محل عبادت زرتشتیان است. مانند آتشکده آذرفربغ کاریان که بر طبق تاریخ اسطوره ای ایران باستان، منسوب به گَشتاسب ششمین پادشاه از سلسله کیانیان است و در حدود ۶ هزار سال پیش از میلاد حضرت مسیح ساخته شده است و تقریبا هم عصر با پیامبر بزرگ زرتشتیان، اَشو زرتشت می باشد. این آتشکده که مختص روحیانیون زرتشتی بوده در زمان ساسانیان به عنوان یکی از سه آتشکده بزرگ زمان خود مطرح بوده است.( تاریخ ده هزار ساله ایران، جلد اول، عبدالعظیم رضایی). اما متاسفانه در حال حاضر فقط تلی از خاک از آن مانده است!

براساس افسانه ای که در تاریخ مفصل لارستان آورده شده است اولین پادشاه لار ،گرگین میلاد یکی از سرداران سپاه کی خسرو چهارمین پادشاه از سلسله پادشاهان کیانیان می باشد. یعنی قبل از ظهور زرتشت( در دوران پادشاهی گَشتاسب ششمین پادشاه کیانی) لارستان وجود داشته است و با وجود اینکه مهرپرستی دینی جهانی و قبل از دین زرتشتی نیزوجود داشته است، احتمال این که مردم منطقه لارستان پیش از ظهور زرتشت، مهرپرست بوده باشند زیاد است. و بعد ظهور زرتشت نیز با توجه به  آتشکده آذرفرنبغ به جا مانده از آن دوران در این منطقه، احتمالا به دین زرتشتی می گروند، صدالبته بعضی از ساکنین این منطقه یهودی نیز بوده اند.( ذکر این نکته الزامی است که همه اینها در صورتی مورد قبول است که این افسانه ها و تاریخ اسطوره ای ایران باستان را پذیرفته باشیم.)

حال بازگردیم به قدمگاه خودمان. قدمگاه در دل کوه و در کنار رودخانه فصلی وروند(بروند) ساخته شده است و در ذیل قلعه نارین( لارین) که قدمت آن به زمان اشکانیان می رسد، قرار دارد. از لحاظ معماری داخلی نیز بی شباهت به مهرابه های مهرپرستان نیست. اگر به یزد و شهرستان اردکان سفر کرده باشید حتما پیر چک چک که یک آتشکده و زیارتگاه زرتشتیان می باشد را دیده اید. این زیارتگاه نیز در دل کوه ساخته شده است و داستانی مفصل دارد. قدمگاه لار از لحاظ مکان ساخت و ویژگی های ظاهری مخصوصا از راه دور بی شباهت به پیر چک چک یزد نیست.

مهرابه مراغه

چک چک یزد

قدمگاه لار

 

با تمامی این تفاسیر که بیان گردید هر چند شباهت های بسیاری میان مهرابه ها و پیر چک چک یزد با قدمگاه خودمان وجود دارد، اما به طور قطع نمی توان کاربری ابتدایی آن را مشخص نمود.چرا که امروزه هیچ اثری از سمبل ها و نمادهای آیین مهرپرستی و دین زرتشتی در داخل این بنا وجود ندارد.چیزی که واضح و عیان است در مورد قدمگاه لار این می باشد که پیش از اسلام کاربری این بنا با کاربری امروزی اش کاملا متفاوت بوده و به احتمال زیاد بعد از ورود اسلام تغییر کاربری داده است. البته احتمالات بیشتری در مورد کاربری این بنا می توان ذکر نمود از قبیل اینکه شاید این مکان، انبار یا مخفیگاه و… بوده باشد. متاسفانه در کتاب تاریخ مفصل لارستان نیز به این مکان اشاره ای نشده است و تنها به ذکر وجود امامزاده ای در این قلعه( نارین یا لارین) بسنده کرده است که به احتمال فراوان مراد از امامزاده، این قدمگاه می باشد. اظهار نظر قطعی در این مورد بر عهده باستان شناسان وتاریخ شناسان است که با تحقیق و کاوش های دقیق به کاربری قطعی این بنا دست پیدا کنند.

نکته پایانی ومهم این که با تمامی این شباهت ها و دلایل در حاضر، این مکان مورد احترام و تقدس مردم محلی لار می باشد چرا که منسوب و متبرک به نام حضرت علی (ع) است، بنابراین احترام به عقاید مردم محلی که اصلی اساسی از اصول گردشگری پایدارمی باشد، لازم و واجب است.

نگارنده: ابوذر سوری، کارشناس ارشد مدیریت و برنامه ریزی گردشگری