شرح دعای روز اول ماه رمضان از زبان آیت الله مجتهدی

اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ وَ قِیَامِی فِیهِ قِیَامَ الْقَائِمِینَ وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغَافِلِینَ وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یَا عَافِیاً عَنِ الْمُجْرِمِینَ(۱)

۱٫ اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ؛ خدایا روزه مرا روزه صائمین قرار بده

اقسام روزه:

صائمین چه کسانی هستند؟

سه نوع  روزه داریم ؛ ۱- روزه عام ۲- روزه خاص ۳- روزه خاص الخاص

روزه عام: همان روزه ای است که عموم مردم  می گیرند؛ نمی خورند و نمی آشامند، ولی متاسفانه به نامحرم هم نگاه می کند؛ گناه هم می کند؛ حجابش را هم مراعات نمی کند. بنابراین روزه عام روزه ای هست که انسان تنها از اموری که روزه را باطل می کند خودداری می نماید و روزه اش هم درست است.

روزه خاص: روزه ای است که روزه دار علاوه بر اینکه از خوردن و آشامیدن خود داری می کند اعضاء و جوارحش هم روزه دارد؛ چشمش را هم از معصیت می بندد؛ سحر که روزه می گیرد نیت می کند که خدایا من همه اعضاء و جوارحم روزه است؛ گوشم غیبت نمی شنود، آواز حرام نمی شنود، زبانم غیبت نمی کند، نامحرم نگاه نمی کند و … این روزه خاص است.

حدیث : عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا صُمْتَ فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ وَ شَعْرُکَ وَ جِلْدُکَ وَ عَدَّدَ أَشْیَاءَ غَیْرَ هَذَا وَ قَالَ لَا یَکُونُ یَوْمُ صَوْمِکَ کَیَوْمِ فِطْرِکَ(۲)

وقتی روزه می گیری باید گوش تو هم روزه باشد (روزه خاص)، چشمت هم باید روزه باشد ، پوستت بدنت، صورت زنان هم باید روزه باشد؛ موی سرت هم باید روزه داشته باشد ؛ خانم ها موی سرشان، یعنی خانم ها وقتی روزه می گیرند باید حجابشان را رعایت کنند از مرجع تقلیدشون هم بپرسند که حجاب چطوری است. مرجع باید حجاب را معلوم کند. نه رییس جمهور، رییس مجلس و یا مسئولین مملکت، آنها نمی توانند بگویند حجاب چیست اگر بگویند آن درست نیست. مسئله با مرجع تقلید است. استفتاء کنند خانم ها، ببینند حجاب چیست آن حجاب را مراعات کنند. روزه شون درست است اما روزه خاص نیست. خانم ها که می خواهند ماه رمضان روزه بگیرند، باید از مرجع تقلیدشون بپرسند، حجاب چه حجابی است، ماه رمضان آن حجاب را مراعات کنند.

روزه خاص الخاص: این روزه، بالاتر از روزه عام است، روزه ای هست که غیر از خدا هیچ چیز دیگری در دل روزه دار نباشد؛

ای یک دله  صد دله؛ دل یک دله کن
مهر دگران را ز دل خود یله کن

اگر در ماه رمضان، غیر خدا کس دیگری در دلمون نباشد، نماز شب؛ خدا، نماز جماعت؛ خدا، پای منبر می نشینم، درس می خونم، روزه می گیرم، اصلا به هیچ کسی توجه ندارم و همه کار ها برای خدا باشد؛ این روزه خاص الخاص تحقق می یابد و از این رو در دعا از خدا می خواهی

اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ؛ یعنی خداوندا روزه مرا روزه خاص الخاص قرار بده.

*فرودگاه ایمان را برای نزول ملائکه باز نگه داریم*

باید دل های خود را برای خدا خالی کنیم، ملائکه شب احیاء فرود می آیند، ولی فرودگاه دلمان را پیدا نمی کنند؛ تعلقات به مال، زن، بچه و دنیا جایی برای نزول ملائکه باقی نگذاشته است دل اگر خالی باشد آن وقت « تنزل الملائکة و الروح» (۳) تحقق می یابد و اگر این گونه نباشد ملائکه در شب احیاء بر دل شما فرود نمی آیند؛ در ماه رمضان کاری بکنیم که جا برای نزول ملائکه داشته باشیم.

[مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی راجع به شرایط روزه صحیح چنین گفته است:

در روایات آمده است: «غیبت، دروغ، نگاه (حرام) پی درپی، دشنام دادن و ظلم – کم باشد یا زیاد -، باعث باطل شدن روزه می شود، و روزه، فقط خودداری از خوردنی و آشامیدنی نیست، هنگام روزه گوش، چشم، زبان و … باید روزه بگیرند. دست و پایت را نگهدار و بسیار سکوت کن مگر از خیر. و با نوکرت رفق و مدارا نما. از جدال و آزار رساندن به نوکر خودداری کن و وقار روزه را داشته باش و وقتی روزه ای با زمانی که روزه نیستی باید با هم فرق داشته باشند.» رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرمودند: «آسان ترین چیزی که خداوند در روزه بر روزه دار واجب نموده، خودداری از خوردنی و آشامیدنی است.» فقها به صحت روزه بعضی از آنها فتوا داده اند. جمع بین روایات بالا با روایتی که از رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم وارد شده و سخن فقها در این است که بگوییم، منظور از صحت در احادیث فوق این است که« چنین روزه ای مورد قبول خداوند است» و منظور از صحت در کلام فقها این است که «چنین روزه ای قضای آن را ساقط می کند».

خلاصه این که روزه صحیح و کاملی که خدا برای کامل نمودن روزه دار مقرر فرموده، قطعا شامل خودداری اعضای بدن از گناه می باشد، و روزه کاملتر این است که علاوه بر آن، قلب را از یاد غیر خدا باز داشته و از هر چه غیر اوست روزه بگیرد. هنگامی که انسان ماهیت روزه، درجات و فلسفه تشریع آن را فهمید، ناچار باید از هر گناه و حرامی، بخاطر قبول روزه اش خودداری کند.

و الا مسئول بوده و بخاطر اینکه اعضای بدنش روزه نگرفته اند، مجازات می شود، و ساقط شدن قضای روزه به این معنا نیست که انسان را در روز قیامت از مجازات نجات دهد.] «ترجمه المراقبات ص ۲۱۰»

۲٫ وَ قِیَامِی فِیهِ قِیَامَ الْقَائِمِینَ؛ خدایا در ماه رمضان قیام مرا قیام قائمین قرار بده

ویژگی قائمین

یعنی شب که نماز شب می خوانم، قیامم قیام قائمین باشد، قائمین آنهایی هستند که در نماز از خوف خدا گریه و زاری می کنند.
نماز شب شیخ عباس قمی؛ حاج میرزا علی محدث زاده پسر بزرگ شیخ عباس قمی(ره) نقل می کرد: پدرم وقتی نماز شب می خواند آن طور از خوف خدا گریه می کرد که ما از صدای گریه ایشان از خواب می پریدیم.
باید نماز، نماز شبی باشد که از روی عشق باشد؛ چرا که خروس هم نماز شب می خواند، ولی عشق ندارد لذا شاعر گفته:

ای مرغ سحر عشق ز پروانه بیاموز
کان سوخته را جان شد و آواز نیامد (۴)

شاعر می گه ای مرغ سحر تو نماز شب می خوانی اما پروانه نیستی
«قیام ما را قیام قائمین قرار بده»؛ یعنی نماز مرا نماز عاشقانه قرار بده؛ برای نماز شب از خواب باید بپریم نه اینکه ساعت کوک کنیم تا بیدار شویم. خودمون بیدار شویم اون نماز شب است.

۳٫ وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغَافِلِینَ؛ و در آن مرا از خواب غفلت بیدار بکن

از غفلت بپرهیزیم

خدایا  خیلی دعای خوبی است، خوب آدم تو غفلت باشه یک دفعه مرگ بگیردش، چقدر غفلت، چقدر غفلت، چقدر غفلت که دارم گناه می کنم گناه نکنیم هر لحظه ممکن است مرگ از راه برسد مثلا فلان آقای فروشنده  دارد آب توی شیر می ریزد، یک مرتبه سکته می کند، مرگ که خبر نمی کند و اینها غفلت است. خدایا ما را از خواب غفلت بیدار کن.

۴٫ وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یَا عَافِیاً عَنِ الْمُجْرِمِینَ؛ خدایا در این ماه رمضان مرا ببخش ای خدایی که از گنهکاران می گذری

عناوین دعاهای استخراج شده از دعای روز اول ماه رمضان:  ۱٫ خدایا روزه مرا روزه صائمین قرار بده، یعنی روزه ای که در دلم غیر خدا نباشد نه این روزه معمولی عامه. ۲٫ قیام قائمین ۳٫ از خواب غفلت بیدارم کن. ۴٫ گناهان را بیامرز

خدایا به همه ما توفیق بده دعای روز اول ماه رمضان را بخوانیم و معناش را نیز بفهمیم.

پی نوشت:
۱- اقبال الاعمال ص ۱۰۹
۲- الکافی ج ۴ ص ۸۷
«محمّد بن يعقوب كلينى» -رحمه اللّه-در بخش صوم كتاب «كافى» آورده است كه امام صادق-عليه السّلام-فرمود: «هرگاه روزه گرفتى، گوش و چشم و موى و پوست تو- و چيزهاى ديگر به جز اين‌ها را ذكر كرد-روزه بگيرد.»و نيز فرمود: «مبادا روزى كه روزه مى‌ گيرى، همانند روزى باشد كه افطار مى‌ كنى.»
۳- سوره قدر آیه ۴
۴- گلستان سعدی