هفته دوم بهمن ماه 1381 – شماره 268(ثروت‏هاى بادآورده يا رانت‏خواران و عواقب ‏آن)

يكى از مفاسد مهم جامعه بشرى و جريان ناپسند حكومت‏ها مسأله فاصله طبقاتى است در روزگار ما رسيدگى به شكم بينوايان و تهيه غذا براى آنان، تنها معضل نيازمندان نيست بلكه آنچه مايه يأس جوانان و بدبينى نسبت به دست‏اندركاران مسائل اجرايى و قضايى و قانون‏گذارى مى‏شود و دلسوزان جامعه را رنج مى‏دهد و دل آنان را خون مى‏نمايد فاصله عظيم ميان فقرا و ثروتمندانى است كه با ثروتهاى يك شبه خويش بر زمين و زمان افاده مى‏فروشند و به هيچ صراطى مستقيم نيستند و مسؤولين ذيربط نيز كارى كه ريشه‏اى باشد و حقيقتاً بتواند بر دل توده‏هاى ميليونى جامعه ما درخشش اميد بتاباند انجام نمى‏دهند يا نمى‏توانند انجام دهند و گذشت زمان اين آفت را گسترش مى‏دهد.
 اميرالمؤمنين على(ع) شر دنيا و آخرت را در دو خصلت فقر و گناه و خير آن را در بى‏نيازى و پرهيزكارى مى‏بيند. (۱) بديهى است كه بى‏نيازى با ثروت‏اندوزى فاصله زمين تا آسمان را دارد.
 مسؤولين بايد توجه كنند بى‏نيازى اقتصادى در محدوده‏اى كه احتياج عمومى بر آن محدوده استوار است عامل عزت اجتماعى و بزرگى جوامع بشرى است و گسترش فقر كه با ثروت‏اندوزى و رانت‏خوارى جمعى هرچند اندك ايجاد مى‏شود سريع‏ترين وسيله جهت خوارى و گرفتارى انسانهاست.
 پس بايد كوشيد به هر نحوى كه مقدور باشد عزت و بزرگى جامعه را توسعه داد. توجه به اين نكته ضرورت دارد كه وقتى از شخصى مانند امام على‏بن ابيطالب )ع( نام مى‏بريم و سخنى از آن حضرت مى‏آوريم تصور نشود از يك انسان زاهد گوشه‏نشين بى‏اطلاع از جوامع انسانى بحث مى‏كنيم. امام على)ع( در عين زهد، نمونه بارز و دقيق جامعه‏شناس و صاحبنظر زمان خويش و الگوى كامل آگاهان و عالمان به علوم اسلامى و نمونه بارز حكومتگران عدالت‏گسترى است كه جان خويش را در جهت توسعه عدالت اجتماعى فدا ساخت و كشور اسلامى تحت نفوذ آن حضرت تقريباً خاورميانه امروز بود. آن حضرت مى‏فرمايد: »به آنچه كه عزتمند را خوار مى‏كند و او را مى‏شكند نظر كردم چيزى جز فقر وفاقه نيافتم.«(۲)
 خصلت روانى انسان چنين است كه اگر به جمع‏آورى ثروت و مال‏اندوزى عادت كرد حريص مى‏شود و در پى ثروت‏اندوزى مى‏افتد كه اين خود نوعى ديگر از فقر است و زراندوزان توجه ندارند زيرا »الحرص علامة الفقر«(۳) آرى حرص نشانه فقر است. چنين انسانى حتى حاضر نيست از آنچه كه خداوند بر او واجب كرده به مستمندان برساند و به غفلت دائمى مبتلا مى‏شود و تصور مى‏نمايد كه آنچه دارد از آن خود اوست.
 امير مؤمنان )ع( در سخنى مى‏فرمايد »خداى تعالى خوراك فقيران را در اموال ثروتمندان واجب كرد، پس هيچ فقيرى گرسنه نماند مگر آنكه ثروتمند از حق او بهره‏مند شده است و خداى تعالى آنها را بر اين عمل بازخواست خواهد كرد.«(۴)
 براستى آيا ثروت‏اندوزان مى‏دانند كه بيش از نيمى از مشكلات اقتصادى جامعه بواسطه نپرداختن حقوق مستمندان ايجاد شده است و اگر آنان در پرداخت حق بيچارگان همت نمايند مشكلات جامعه محدود مى‏گردد و بينوايان، آخرت‏گريز نخواهند شد. امام على)ع( مى‏فرمايد »هرگاه توانگر از نيكوكاران بخل ورزد، فقير آخرتش را به دنيايش خواهد فروخت«(۵)
 جامعه كنونى ما جامعه‏اى است كه جريان فقر و غنى ريشه‏اى شده و اين ظلم و تبعيض اصلاح حقيقى مى‏طلبد و سنت الهى بر اين استوار است كه اگر به ريشه‏كنى ظلم همت نورزيم، ظالم با برنامه‏ريزى جهت توسعه ظلم خويش براى ريشه‏كن نمودن عدالت گام مى‏نهد و جامعه‏اى كه با تبعيض مقدمات يأس را فراهم نموده باشد و دشمن نيز به گسترش اين سم مهلك مبادرت ورزد در برابر خطرات مقاومت نمى‏كند و… اميد كه با بيدارى و وحدت و وفاق هرچه بيشتر مسؤولين اين مشكل حل و خطر رفع گردد.
   
 ۱- خَيرالدُنيا والاخِرَة فِى خَصلَتين: الغِنى والتَقى
 و شَرالدُنيا والاخِرَة فى خَصلتين: اَلفَقر و الفُجور
    شرح نهج‏البلاغه ابن‏ابى‏الحديد ج ۲۰ ص ۳۰۱
 ۲- نَظرتُ اِلى كلِ مايُذل العَزيز و يَكسرُه، فَلم اَر شَيئاً اَذل لَه ولا اَكسر مِن الفاقَة    همان منبع ص ۲۹۳
 ۳- سيداصغر ناظم‏زاده، جلوه‏هاى حكمت ص ۴۶۸
 ۴- اِن‏الله سُبحانه فَرض فى‏اموال الاغنياء اَقوات الفُقراء. فَما جاعَ فَقير اِلا بِما مُتع به غَنى واللّه تَعالى وسائِلهُم عَن ذلِك.   نهج‏البلاغه – حكمت ۳۲۸
 ۵- اِذا بَخل الغَنى بِمعروفهِ باعَ‏الفَقير آخِرَته بِدُنياه.   جلوه‏هاى حكمت ص ۴۴۸