دیگه وقتشه بریم توی دهن شیر…!

ابوذر سوری، کارشناس ارشد مدیریت و برنامه ریزی جهانگردی با تهیه و ارسال مقاله ای به میلاد لارستان اقدام به معرفی سازه ویژه مناطق کویری یعنی «دهن شیر» کرده است که عین مطلب در زیر می آید:

سازه ی دیگری که مخصوص مناطق کویری از جمله منطقه لارستان بزرگ می باشد، دهن شیر(دهنشیر یا به زبان محلی دنشیر) است.البته مردم مناطق دیگر از جمله یزد و کاشان به آن پاشیر می گویند. دهن شیر (پاشیر) اصطلاحا جایی که به شیر آب برای برداشت آب شرب است، اطلاق می شود.

کاربری و معماری

در تابستان ها آب سطح آب انبار هم به دلیل گرمای هوا و هم تابش نور خورشید، آنچنان خنک و رفع کننده عطش مردمان مناطق گرم و خشک لارستان بزرگ نبوده است. در آن زمان ها هنوز برق هم کشف نشده بود که وسایل دیگری از قبیل یخچال و فریزر و آبسرد کن برای تامین آب خنک و گوارا وجود داشته باشد.

در منطقه لارستان کهن، مانند مناطق کویری دیگر مثل کرمان و یزد یخدان( یخچال) وجود نداشته، بنابراین تنها راه حل برای دسترسی به آب خنک، برداشت آب از کف آب انبارها بوده است یعنی جایی که آب نسبت به سطح آب انبار بسیار خنک تر است که معروف به آب زیر آب می باشد.

در کنار بعضی از آب انبار های شهر لار، تونلی با شیب تقریبا زیاد حفر میکردند که تا انتهای کف برکه می رسیده است و دارای پله هایی با شیب تند و زیاد اما با عرض مناسب جهت رفاه حال مردم می باشد.

این پله ها ما را به شیرآبی می رساند که آب خنک را از کف آب انبار( البته بین یک تا دو متر از کف آب انبار فاصله داشته به دلیل گل و لای انباشته شده) فراهم می کنند.

برای رفاه مردم، هر دهن شیر دارای ۲ تا ۳ شیر بوده است. در همین راستا افرادی با کوزه و سطل و… آب خنک را برای فروش بین مردم و خانه ها توزیع می کردند که به آب فروشان( آوفروشان) مشهور گردیده اند.

احتمالاً شهر لار دارای ۵ دهنشیر بزرگ بوده است:

*دهنشیر چهاربرکه با مسجد منحصربه فردش واقع در ضلع شرقی بازار قیصریه دارای عمقی در حدود ۸/۱۲ متر و ۳۸ پله می باشد.البته به دلیل ترک های موجود در سقف و دیواره های آن، نیاز به مرمت هر چه سریع تر دارد.

*دهنشیر قنبربیگی واقع در محله قنبربیگی که تقریبا دو برابر تعداد پله های چهار برکه پله دارد (حدود ۶۴ پله). به همت شورای شهر و شهرداری با مرمت و بازسازی آن، در حال حاضر تبدیل به موزه آب شده است.

*دهنشیر امامزاده واقع درضلع شرقی حسینیه امامزاده میر علی بن الحسین(ع) و محله پاقلعه که به گفته افراد محلی سه برابر دهنشیر چهاربرکه بوده است (در حدود ۹۴ پله) و به لطف و همت و با سهل انگاری مسئولین وقت کاملا تخریب شده است.

*دهنشیر معتمد واقع در جنب باغ معتمد و انتهای محله پیرغیب که به اندازه دهنشیر چهار برکه و کاملا سالم است.

*دهنشیر شاهزاده واقع در محله نوکه سقف آن تخریب شده است و تعداد پله های آن دقیق مشخص نیست ولی احتمالا به اندازه دهنشیر قنبیر بیگی باشد.

احتمالا دهنشیر های دیگری هم وجود داشته اما در این نوشته سعی شده است که  مهمترین و بزرگ ترین آنها ذکر گردد.

امید است که مسئولین و مردم در حفظ این آثار بی نظیر و زیبا که یادگار پیشینیان و گواه تمدن و فرهنگ این خطه است، بیشتر کوشا باشند…