گاو شیرده که خواب ژاندارمی منطقه را می‌بیند

سفر محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، به واشنگتن بار دیگر پرده از واقعیتی برداشت که سال‌هاست بر روابط آمریکا با کشورهای اسلامی و عربی خاورمیانه سایه افکنده است. واقعیتی که چیزی جز نگاه استثماری و ابزاری ایالات متحده به دولت‌ها و ملت‌های مسلمان نیست؛ نگاهی که در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ با صراحت و بی‌پرده‌گی بیشتری آشکار شد.

ترامپ و دولت او، برخلاف رؤسای پیشین که گاه سیاست‌های خود را در لفافه شعارهای حقوق بشری و دموکراسی پنهان می‌کردند، بی‌هیچ پرده‌ای کشورهای عربی را «گاو شیرده» نامیدند؛ موجودی که باید تا آخرین قطره شیرش دوشیده شود تا چرخ اقتصاد و صنایع نظامی آمریکا بچرخد. این تعبیر تحقیرآمیز، نه تنها نشانگر فقدان احترام به استقلال و شأن ملت‌های مسلمان است، بلکه آشکارا بیانگر نگاه استثماری واشنگتن به منطقه‌ای است که قرن‌ها مهد تمدن و فرهنگ بوده است.

اما این نگاه تنها به بهره‌کشی ختم نمی‌شود. هرگاه یکی از دولت‌های عربی بخواهد از چارچوب‌های تعیین‌شده فراتر رود یا سیاستی مستقل در پیش گیرد، همان قدرت‌ها او را به «گاو خشمناک با شاخی بلند» تشبیه می‌کنند؛ خطری که باید مهار شود، شاخش کوتاه گردد و دوباره در مسیر منافع آمریکا قرار گیرد. این دوگانه نشان می‌دهد که در ذهن سیاستمداران آمریکایی، دولت‌های اسلامی هرگز فراتر از ابزاری برای تأمین منافع واشنگتن نبوده‌اند و نخواهند بود.

عربستان؛ از ادعای “ام‌القرا” تا جاده‌صاف‌کن سیاست‌های آمریکا

در این میان، نقش عربستان سعودی جای تأمل دارد. این کشور خود را دایه‌دار و پیشاهنگ جهان اسلام معرفی می‌کند و در خیال خام خویش، عنوان «ام‌القرا» را یدک می‌کشد. اما واقعیت آن است که عربستان نه تنها نتوانسته در عمل مدافع منافع ملت‌های مسلمان باشد، بلکه عملاً به جاده‌صاف‌کن سیاست‌های آمریکایی ـ صهیونیستی بدل شده است. قراردادهای تسلیحاتی چند صد میلیارد دلاری، همراهی در پروژه‌های امنیتی و سیاسی واشنگتن، و سکوت در برابر جنایات علیه ملت‌های مسلمان، همه نشان می‌دهد که عربستان بیش از آنکه دغدغه امت اسلامی را داشته باشد، در پی تثبیت جایگاه خود نزد قدرت‌های غربی است.

دام تکرارشونده تاریخ؛ از پهلوی تا بن‌سلمان

تاریخ خاورمیانه بارها نشان داده است که هرگاه دولتی اسلامی یا عربی به جای اتکا بر ملت خود، به قدرت‌های بیگانه تکیه کرده و نقش ژاندارم یا جاده‌صاف‌کن سیاست‌های آمریکا را پذیرفته، سرانجامی جز سقوط و فلاکت نداشته است. محمدرضا پهلوی، شاه ایران، نمونه‌ای روشن از این واقعیت بود؛ کسی که با اتکای مطلق به واشنگتن و ایفای نقش ژاندارم آمریکا در منطقه، سرانجام در گرداب وابستگی و بی‌اختیاری فرو رفت و با ذلت و آوارگی پایان یافت.

امروز نیز محمد بن‌سلمان در همان مسیر گام برمی‌دارد. او که خواب ژاندارمی منطقه را می‌بیند، در عمل چیزی جز «گاو شیرده» برای آمریکا نیست؛ گاوی که باید شیرش دوشیده شود و هرگاه سرکشی کند، شاخ‌هایش کوتاه گردد. این وابستگی کورکورانه، همان دام و گردابی است که پیش‌تر پهلوی را به سقوط کشاند و بی‌تردید روزی نه چندان دور بن‌سلمان را نیز در خود فرو خواهد برد. وعده الهی روشن است: «بیشک ذلت و مسکنت گریبانگیر خیانت‌پیشگان به دین خدا خواهد شد.»

نتیجه‌گیری

سفر محمد بن‌سلمان به واشنگتن، اگرچه در ظاهر می‌تواند فرصتی برای گفت‌وگو و همکاری تلقی شود، اما در بطن خود یادآور همان نگاه تحقیرآمیز و ابزاری دولت ترامپ به خاورمیانه است. تا زمانی که دولت‌های اسلامی و عربی نتوانند بر پایه وحدت، استقلال و اتکا به ظرفیت‌های داخلی خود مسیر آینده را تعیین کنند، در چشم سیاستمداران آمریکایی چیزی جز «گاو» ـ چه شیرده و چه خشمناک ـ باقی نخواهند ماند. و عربستان سعودی، با همه ادعاهایش درباره رهبری جهان اسلام، اگر همچنان در نقش جاده‌صاف‌کن سیاست‌های آمریکایی ـ صهیونیستی باقی بماند، نه تنها از جایگاه «ام‌القرا» فاصله خواهد گرفت، بلکه به نماد وابستگی و بی‌اختیاری در تاریخ معاصر جهان اسلام بدل خواهد شد.

نویسنده:دکتر محمد جان پرور،

دکترای حقوق خصوصی وپژوهشگر روابط بین الملل

ن220