آیین عزاداری ماه محرم در روستای بریز

رسول احمدلو دانشجوي دکتري تاريخ خوارزمي تهران با ارسال مطلبی به بررسی آیین عزاداری ماه محرم در روستای بریز پرداخته است که این مطلب در زیر می‌آید:

آیین های عزاداری ماه محرم همه ساله در سراسر ایران با شور و عشق خاص مردم به ابا عبدا… الحسین (ع) برگزار می شود و عاشقان آن حضرت ارادت و تجدید میثاق خود را هر سال در قالب عزاداری مستحکم تر می کنند.

 آیین عزاداری ایام محرم و صفر در روستای بریز به دوره صفویه باز می گردد. در  نوشتاری کوتاه آیین مذهبی ایام محرم در روستای بریز بررسی نماییم.

۱- تشکیل جلسه معتمدین طوایف و هيئت های مذهبی جهت همفکری و برنامه ریزی  جهت مراسمات مذهبی.

چند روز مانده به فرا رسیدن ماه محرم، معتمدین طوایف و هيئت های مذهبی در مکانی تشکیل جلسه داده و برنامه های خود را جهت برگزاری باشکوه مراسم ارائه می دهند.

۲-سیاه پوش کردن روستا

سیاه پوش نمودن اماکن روستای بریز از دوره صفویه به یادگار مانده است. طبق گفته سیاح اروپایی اهالی روستا با نصب پارچه های مشکی بر روی مسجد امامزاده میراحمد به عزاداری سالار شهیدان پرداخته بودند. با فرا رسیدن ماه محرم، اهالی روستا با نصب پارچه ها و پرچم های مشکی اماکن مذهبی(حسینیه، مساجد، امامزاده،) ورودی های روستا، کوچه ها، مسیرهای سینه و زنجیر زنی به استقبال ماه محرم می روند.

۳- روضه خوانی

تاریخچه روضه خوانی در ایران به عهد صفویه می‌رسد. کمی پیش از آغاز عهد صفویه، ملاحسین کاشفی با نگارش کتاب «روضه الشهدا» سنگ بنای آن را پایه گذاری کرد. پس از زلزله ویرانگر سال ۱۲۹۰شمسی بریز و ویرانی روستا، مردم بالاجبار در کاروانسرای بزرگ عباسی روستا سکنی گزیدند. با فرا رسیدن ایام ماه محرم مرحوم ملاغلام همه روزه برای اهالی روضه ایام محرم و صفر را می خواند. پس از ساخت خانه های جدید و ساکن شدن اهالی در آن، در ایام محرم و صفر، هر روز خانه ای میزبان اهالی بود و مراسم روضه خوانی انجام می شد.

در دهه های شصت و هفتاد، شخص روحانی در مدت دو ماه سکونت در بریز مراسم روضه خوانی بر عهده داشت. مراسم به این صورت بود که حدود ساعت های چهار بعد از ظهر مرحومان حاج محمد حسین طاهری و الیاس صباحی با ذکر مصیبت های کربلا، مردم را  از مراسم روضه خوانی در حسینیه آگاه نموده و مردان و زنان در پای منبر به روضه خوانی روحانی گوش می دادند.شب ها نیز این مراسم به مدت یک ساعت در همین مکان برگزار می شد. مراسم روضه خوانی امروزه نیز به روال چندین دهه گذشته شب ها در حسینیه روستا برگزار می گردد. همچین چندی است سنت روضه خوانی در خانه های اهالی بار دیگر رواج یافته است.

۴-مراسم سینه زنی

در دهه های گذشته، شب هنگام  اهالی روستا باحضور در مسجد روستا و روشن کردن فانوس و چراغ، عزاداری و سینه زنی می نمودند.  طبق گفته های معتمدین، در گذشته جوانان روستا بعد از ظهرها سینه زنان به مکانی که نزد اهالی به (گزهای شاه شهیدون )مشهور است رفته و عزاداری می کردند.

امروزه به همت معتمدین طوایف و عاشقان اباعبدا… چندین هيئت سینه و زنجیر زنی در روستا تشکیل شده و مراسم سینه زنی از محلات روستا شروع و در جلوی حسینیه صاحب الزمان ختم می گردد. در روزهای تاسوعا و عاشورا دسته جات سینه و زنجیر زنی به جوار امامزاده میراحمد نوه حضرت فاطمه (س ) رفته و پس از برگزاری مراسم سوگواری به حسینیه روستا برگشته و مراسم را ختم می نمایند.

۵- هيئت های مذهبی روستا

همانگونه که آمد با تلاش معتمدین طوایف و عاشقان امام حسین (ع) چندین هيئت مذهبی در محلات روستا تشکیل شده که عبارتند از:

الف- هيئت سینه زنی حضرت عباس (ع)

این هيئت که قدیمی ترین هيئت سینه زنی روستا هم به شمار می آیددر دهه های چهل و پنجاه در محله ترک های زمانخان لو تشکیل شده است. مسیر سینه زنی این هيئت: محله ترک های زمان خانلو، امامزاده میراحمد و حسینیه صاحب الزمان می باشد.

ب- هيئت سینه زنی ابوالفضل (ع)، این هيئت در دهه ۱۳۸۰ توسط معتمدین و جوانان تیره احمدلو طایفه دولخانی تأسیس شد. مسیر سینه زنی و عزاداری این هيئت محله ترک ها، امامزاده میراحمد و حسینه صاحب الزمان می باشد.

ج- هيئت سینه زنی علمداران

این هيئت توسط معتمدین و بزرگان طوایف طاهری، پشت ماهی و طوایف دیگر تأسیس شده است. مسیر سینه زنی این هيئت : محلات شمالی روستا، امامزاده میراحمد و حسینه صاحب الزمان می باشد.

د- هيئت زنجیرزنی ابوالفضل (ع). این هيئت نیز توسط معتمدین و جوانان طوایف طاهری، طالبی و طوایف دیگر شکل گرفته است و مسیر سینه زنی آن به مانند هیئت علمداران: محلات شمالی روستا، امامزاده میراحمد و حسینه صاحب الزمان می باشد.

۶- نذورات

اهالی روستا جهت تبرک و توسل جستن به امام حسین (ع ) و یاران باوفایش همه ساله نذورات خود را در اشکال مختلف انجام می دهند که عبارتند از:

الف- اولین و احتمالا متبرک ترین نذر از گذشته تا به امروز نذر سیراب گردانیدن عزاداران حسینی بوده است. این نذر از جایگاه خاص در میان مردم دارد و از تقدس بسیاری برخوردار است. لذا در طول ایام روضه خوانی و سینه و زنجیر زنی توزیع آب، شربت و شیر از نذورات رایج است.

ب- تامین مخارج تکایا

نذر دیگر تامین مخارج تکایا و مساجد است که از سوی افراد متدین انجام می گیرد.

ج- اطعام عزاداران حسینی

برای ادای این نذر اغلب به هنگام غروب افتاب انواع نان، آش بین همسایه ها و عزاداران توزیع می گردد.

د- پخت برنج

رسم بر این است که در روز عاشورا از طرف هيئت های مذهبی برنج طبخ می گردد،لذا از چند روز قبل معتمدین محلات نذورات اهالی جمع اوری و مقدمات پخت برنج را آماده می کند. در روز عاشورا پخت طوایف زمان خانلو در امامزاده میراحمد‌، پخت طوایف طاهری، در حسینیه صاحب الزمان و اشپزخانه ابوالفضل، پخت طوایف احمدلو در آشپزخانه ابوالفضل انجام می شود. برخی از اهالی نیز در خانه اقدام به پخت برنج و تقسیم آن بین همسایه ها می نمایند.

۷-نماز ظهر عاشورا

هنگام اذان ظهر عاشورا، مراسم سینه زنی و زنجیر زنی در جلو حسینیه صاحب الزمان ختم گردیده و نماز ظهر عاشورا با شرکت پرشور مردم اقامه می شود. این مراسم تا مدت ها در حسینیه صاحب الزمان و مدتی است در مسجد علی ابن ابی طالب (ع) برگزار می شود.

۸-شام غریبان

 مراسم مذهبی شام غریبان در حسینه صاحب الزمان برگزار می گردد. نوحه‌های این مراسم یادآور آوارگی اهل بیت امام حسین(ع) و اسیران و کودکان بازمانده از واقعه کربلا است که در غروب عاشورا، بی‌پناه در تاریکی شب، در بیابان کربلا به سوگ نشسته اند.  در این مراسم همچنین عزاداران با روشن کردن شمع  در ذکر مصائب حضرت زینب کبرا (سلام‌ا… علیها) بعد از شهادت امام حسین (ع) به عزاداری می‌پردازند.

۹-روشن کردن آتش در پایان ماه صفر

در غروب اخرین روز ماه صفر زنان روستا با رفتن به درویش عالی و روشن کردن  شمع و چراغ آمدن ماه شادمانی‌ها را جشن می گیرند. جوانان روستا نیز در شب پایانی ماه صفر و  آغاز ماه ربیع‌الاول در بالای قلعه کهنه و کوچه های روستا با روشن کردن آتش پایان ماه صفر را جشن می گیرند.

ف ۱۱۰