برای ثبت آثار تاریخی لار در میراث جهانی یونسکو چه باید کرد؟!

 

به گزارش میلاد لارستان، طرح مسئله ثبت جهانی بازار قیصریه یا ابنیه‌های موجود در مجموعه تاریخی لار سال‌هاست که برطرف زبان‌ها افتاده اما به دلایل نامعلوم که شاید بارزترین آن عدم تعیین متولی فعال و پیگیر باشد، فقط در حد بیان و شعار باقی مانده است.

همزمان با تعطیلات نوروزی و اوج‌گیری حضور مسافران در شهر لار، مباحث متعددی درباره بناهای ارزشمند تاریخی مطرح شد که مهمترین آن گلایه اغلب مسافران از عدم معرفی آثار و از آن مهمتر عدم رسیدگی به ابنیه‌ها بود.

یکی از مباحثی که بسیار در محافل میراث‌دوستان به ویژه در سطح گروه‌ها و کانال‌های فضای مجازی مورد توجه و مطالبه قرار می‌گیرد، ثبت جهانی آثار باستانی موجود در لار است.

شاید عده‌ای، انجام ثبت جهانی را برای خود یک غول و کار ناشدنی می‌دانند و به همین دلیل سراغ این موضوع نمی‌روند اما با بررسی و مطالعه ضوابط لازم برای ثبت جهانی، می‌توان دریافت که قطعا این کار با پیگیری و ارائه دلائل متقن شدنی و امکان‌پذیر است.

باید برای ثبت جهانی آثار تاریخی لار تیمی از کارشناسان دلسوز در حوزه میراث فرهنگی(که این افراد در لارستان کم نیستند و حتی حاضرند برای کمک به این موضوع به طور رایگان از جان و دل از خود مایه بگذارند) و مسوولان محلی و استانی برای چانه‌زنی دولتی، در این حوزه وارد عمل شد.

با ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو توجه و حمایت‌های جهانی به سوی اثر ثبت شده معطوف می‌شود.

هم‌اکنون ۲۶ محوطه تاریخی در ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو جاگرفته‌اند تا پس از بررسی‌های یونسکو در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شوند.

فهرست آثار ایرانی در ثبت جهانی:

۱. چغازنبیل خوزستان

۲. تخت جمشید فارس

۳. میدان نقش جهان اصفهان

۴. تخت سلیمان آذربایجان غربی

۵. ارگ بم کرمان

۶. پاسارگاد فارس

۷. گنبد سلطانیه زنجان

۸. سنگ نوشته بیستون کرمانشاه

۹. مجموعه کلیساهای ارامنه آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی

۱۰. سازه‌های آبی شوشتر خوزستان

۱۱. مجموعه بازار تبریز آذربایجان شرقی

۱۲. آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی اردبیل

۱۳. مجموعه باغ‌های ایرانی مشترک چند استان

۱۴. مسجد جامع اصفهان اصفهان

۱۵. برج گنبد قابوس گلستان

۱۶. کاخ گلستان تهران

۱۷. شهر سوخته سیستان و بلوچستان

۱۸. روستای میمند کرمان

۱۹. محوطه باستانی شوش خوزستان

۲۰. قنات ایرانی مشترک چند استان

۲۱. دشت لوت مشترک چند استان

۲۲. شهر تاریخی یزد یزد

۲۳. چشم‌انداز باستانی ساسانی فارس

۲۴. جنگل‌‌های هیرکانی مشترک چند استان

۲۵. راه آهن سراسری ایران مشترک چند استان

۲۶. منظر فرهنگی اورامانات کردستان و کرمانشاه

 

سازمان یونسکو با ثبت آثار برجسته تاریخی و طبیعی از نقاط مختلف جهان، زنجیره متصلی میان کشورهای مختلف پدید آورده است و حفظ و نگهداری از گنجینه‌های تاریخی و طبیعی جهان را برای تمام انسان‌ها به امری واجب تبدیل می‌کند.

مردم سراسر جهان، فارغ از نژاد و دین و آیین‌، باید برای پاسداشت فرهنگ و تمدن جهان برای نسل‌های بعد تلاش کنند. آثار ایران در یونسکو نشان‌دهنده قدمت سرزمین باستانی ایران هستند. مجموعه‌ای از گنجینه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو خودنمایی می‌کنند.

در نوشته‌ای که پیش رو دارید ضوابط ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو آورده شده است.

کشور ایران از تاریخ ۲۶ فوریه ۱۹۷۵ میلادی به عضویت کمیته حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی یونسکو در آمده است. این کمیته هم‌اکنون ۱۷۶ عضو دارد.

کل آثار ثبت شده جهانی بیش از ۷۵۴ اثر است که در این بین ۱۴۹ اثر طبیعی، ۵۸۲ اثر فرهنگی و ۲۳ اثر فرهنگی _ طبیعی دیده می‌شود.

سه دسته اثر به عنوان اثر فرهنگی قابل درج در فهرست میراث جهانی است:

۱ _ آثار: اثر معماری، پیکره و مجسمه، نقاشی و سنگ نگاره ها و کتیبه ها، آثار با طبیعت باستان شناسی، پناهگاه های داخل غارها

۲ _ بنا: مجموعه ای از بناهای مرتبط به لحاظ معماری و یا جایگاه، و یا بناهای مجزا

۳ _ سایت: منظره های فرهنگی و یا سایت های باستان شناسی و یا محوطه های مردم شناسی

برای ثبت جهانی هر اثر پیشنهادی باید حداقل یکی از شاخص های زیر را دارا باشد:

۱ _ نمایان گر دست آوردی بی بدیل از نبوع هنری بشر باشند.

۲ _ نمایان گر تبادل مهمی از ارزش های بشری در یک محدوده زمانی در درون یک حیطه فرهنگی جهان از لحاظ پیشرفت در معماری یا فن آوری، هنرهای یادمانی، برنامه ریزی شهری یا طراحی چشم انداز باشد.

۳ _ گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشد.

۴ _ نمونه ای برجسته از نوعی بنا یا مجموعه معماری یا فن آوری یا منظره که نمایان گر مرحله یا مراحلی در سرگذشت انسان باشد.

۵ _ نمونه ای برجسته از یک سکونت گاه سنتی بشری یا استفاده از زمین، که معرف یک یا چند فرهنگ است، باشد. به ویژه مواقعی که تحت تاثیر تغییرات برگشت ناپذیر شده است.

۶ _ به طرزی مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنن زندگی افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی واجد اهمیت والای جهانی باشد.

شرایط درج یک شهر مسکونی در فهرست میراث جهانی

برای درج یک شهر مسکونی در فهرست میراث جهانی باید معیار IV یعنی نمونه ای برجسته از نوعی بنا یا مجموعه معماری یا فن آوری و یا منظره باشد که نمایان گر مراحل مهمی در سرگذشت بشر است و نباید صرفا به دلایل فکری دارا بودن معیار IV ثبت گردد. در این راستا چهار دسته شهر قابل تشخیص و پیشنهاد است:

۱ _ شهرهایی که نمونه ای مناسب از یک دوره یا فرهنگ خاص است که تقریبا به طور کامل حفظ گردیده و در نتیجه تحولات بعدی دستخوش تغییر نشده است که در این مورد شهر و تمامی محیط پیرامون آن باید ثبت و حفاظت شود.

۲ _ شهرهایی که از جنبه هایی خاص تکامل یافته اند و بعضی مواقع در مرکز یک محیط طبیعی، ساختارهایی را حفظ کرده اند که مشخصه مراحل متوالی تاریخچه آنها است و در این مورد بخش تاریخی واجد ثبت و حفاظت است.

۳ _ مراکز تاریخی که دقیقا همان منطقه باستانی اولیه خود را می پوشانند و در حال حاضر در داخل شهرهای امروزی محصور شده اند باید پیرامون اطراف این مراکز در بالاترین مساحت خود ثبت و مورد حفاظت واقع گردد.

۴ _ بخش ها و یا نواحی مجزا که با وجود باقی ماندن به صورت بقایایی از حالات اولیه و اصلی خود، مدرکی درباره هویت تاریخی شهر ناپدید شده پیشین می باشند.

 

هر اثر جهانی که شرایط زیر را دارا باشد در فهرست میراث در معرض خطر قرار می گیرد:

۱ _ خطری مشخص و وخیم آن را تهدید کند.

۲ _ اقدامات عمده برای حفاظت آن ضروری باشد.

۳ _ درخواست دریافت کمک از طرف کشور عضو شده باشد.

با این اوصاف موضوع پیگیری ثبت جهانی آثار شاخص موجود در شهر لار نظیر بازار قیصریه یا مجموعه ابنیه‌های تاریخی اعم از باغ نشاط، بازار، آب‌انبارها، کاروانسراها،‌ قلعه اژدهاپیکر، برج ننه نادر و غیره از سوی نهادهای مسوول به ویژه اداره میراث فرهنگی لارستان و فارس، امری ضروری است که البته این مهم نیاز به ورود جدی نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، فرماندار لارستان و امام جمعه لار دارد و امید می‌رود با یک برنامه‌ریزی منسجم و مستمر بتوان شاهد اقدامات موثری در راستای تحقق ثبت جهانی آثار باستانی لارستان بود.

عکس از: صالح کیانی

ف ۱۱۰