تاریخچه مجموعه تاریخی «باغ نشاط» لار-بخش اول

 

 

مقدمه:

مجموعه تاریخی باغ نشاط لار با مساحت تقریبی یک هکتار در شهرقدیم لار قرار دارد. در این مجموعه تاریخی آثار تاریخی زیبا و با اهمیتی همچون حمام، خانقاه و قبر محمدتقی خان حاکم نظامی لارستان و عمارت فرمانروایی قرار دارد.

این مجموعه تاریخی در تاريخ ۱۷ مرداد ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ايران به ثبت رسيده است. این مجموعه تاریخی در دوره قاجار، پهلوی اول و دوم تا زلزله ۱۳۳۹ مقرر حکمرانان نظامی و فرمانداران لارستان بود.

در وسط باغ نشاط، عمارتی زیبا در سه طبقه شامل زیرزمین، همکف و طبقه اول ساخته شده است.

در مورد ساخت این مجموعه تاریخی روایت‌های مختلفی وجود دارد. عده‌ای ساخت این بنا را متعلق به عصر صفویه و الله وردیخان و عده دیگر ساخت بنا را متعلق به عصر قاجار و علی خان لاری می‌دانند.

در این جستار تاریخی و بر اساس منابع تاریخی همچون کتب، کتیبه‌ها، بناها و اسناد مختصری از تاریخچه این مجموعه بی‌نظیر تقدیم علاقمندان به تاریخ لارستان می‌گردد.

 

روایت اول ساخت مجموعه باغ نشاط در عصر صفویه

برخی بر اساس نوشته‌های فیگوئرا معتقدند این بنا در دوره شاه عباس اول و توسط الله وردیخان و امام قلی خان ساخته شده است. الله وردی خان از اسرای گرجی بود که در زمان شاه طهماسب از گرجستان به ایران تبعید شد، به عنوان غلام وارد دربار صفوی شد و پس از مسلمان شدن، در زمان شاه عباس اول به مقام سرداری رسید. او به فرماندهی کل نیرو‌های مسلح صفوی برگزیده شد و این سمت را تا هنگام مرگش در ۱۰۲۲ هـ.ق حفظ کرد. الله‌وردی خان را در مشهد به وصیت خودش در جوار مقبره علی بن موسی الرضا (ع) به خاک سپردند. الله وردیخان در سال ۱۰۱۰ هـ.ق لارستان را فتح نمود و به عنوان حاکم این ناحیه برگزیده شد.

در نوشته‌های فیگوئرا آمده است: الله وریخان ساختن قصری زیبا و مجلل را در لار شروع کرده بود که به سبب مرگش ناتمام ماند. پس از وی پسرش امام قلی خان در همین ایام به اتمام آن پرداخته بود. این کاخ چندان بزرگ نبود، اما ساختمان بسیار عالی داشت. با عمارت‌های تابستان و زمستانی در طبقه زیرین این بنا طاق نماهایی بود مشرف بر باغی بزرگ انباشته از درختان نارنج و پرتقال و دیگر درختان میوه دار. در این طاق نماها، حوض‌هایی با فواره‌های بسیار تعبیه شده بود. در جلو خان ورودی که نمای آن با همان سنگ سفیدی ساخته شده است که در ساختمان بازار به کار برده‌اند، سکویی بلند و مرتفع ساخته اند که حاکم شهر هنگام اجرای عدالت یا بار عام در آن جا بر مخده‌ای می‌نشیند.

 

روایت دوم ساخت باغ نشاط در عصر قاجاریه

بر اساس روایت دیگر این بنا از ساخته‌های علی خان لاری حاکم قدرتمند لارستان در عصر محمد شاه قاجار می‌باشد.

پس از وفات نصیرخان ثانی در سال ۱۲۵۴ هـ.ق در ناحیه طارم برادرش علی خان، به حکومت لارستان می‌رسد. علی خان فرزند عبدالله خان و نوه محمد نصیرخان لاری است. علی خان با عزیمت به تهران و تقدیم پیشکش‌های فراوان، حکم حکومتی لارستان و محال سبعه را از محمد شاه قاجار دریافت می‌نماید. وی پس از چهار سال حکومت در سال ۱۲۵۸ هـ.ق درگذشت و برادرش محمدعلی خان جانشین وی شد.

حکومت محمدعلی خان بر لارستان و محال سبعه یک سال بیشتر دوام نداشت و بر اثر توطئه برادر زادگانش و مصطفی خان بستکی، در شوال ۱۲۵۹ به قتل رسید و نصرالله خان جانشین وی شد. با عزیمت حاکم فارس به لار و دستگیری و فرار توطئه گران، در سال حکومت لارستان ابتدا به مصطفی خان بستکی و سپس افراد دست نشانده حاکمان فارس واگذار شد.

مهمترین حادثه سیاسی دوره‌ی حکمرانی علی خان لاری، تسخیر بمپور از نواحی سیستان به دستور محمدشاه قاجار بود. بر اساس کتیبه‌ها و برخی نوشته‌ها عمارت باغ نشاط از ساخته‌های علی خان لاری در سال ۱۲۵۶ هـ.ق قمری می‌باشد.

رسول احمدلو – دانشجوی دکتری تاریخ

ف ۱۱۰