عالمی که قبل از امام‌خمینی(ره) در ایران حکومت اسلامی تأسیس کرد

امروز سالروز درگذشت آیت‌اللّه سید عبدالحسین لاری شخصیتی است که برترین ویژگی وی مقابله با ورود انگلیسی‌ها به خاک ایران و تاسیس حکومتی با مختصات اسلامی در لارستان بود. ۱۹ اردیبهشت‌ماه سالروز درگذشت روحانی مجاهد، آیت‌اللّه سید عبدالحسین لاری است. شخصیتی که برترین ویژگی وی حضور فعال در نهضت مشروطه، مقابله با ورود انگلیسی‌ها به خاک ایران و تاسیس حکومتی با مختصات اسلامی در لارستان بود. گزارش جالب تسنیم را در این خصوص در ادامه مرور می نماییم…

** از تحصیل در نجف تا تشکیل تفنگچیان سیدلاری

آیت‌اللّه العظمی سید عبدالحسین نجفی لاری اصالتاً اهل دزفول، از سادات محله شاه رکن الدین و متولد دی ۱۲۲۶ خورشیدی در نجف است. تحصیلات خود را نزد علمایی همچون فاضل ایروانی، شیخ محمدحسین کاظمی، شیخ لطف‌اللّه مازندرانی، ملا حسین‌قلی همدانی و میرزای شیرازی گذراند. پس از مهاجرت میرزای شیرازی به شهر سامرا، او در جلسه درس چهار استاد دیگر شرکت می‌کرد و در بیست و دو سالگی قدرت استنباط و اجتهاد به‌دست آورد. وی تا ۴۵ سالگی در شهر نجف اقامت داشت و به عنوان یکی از اساتید حوزه نجف مطرح بود.

در اواخر دوره ناصرالدین شاه قاجار در پی اختلاف شدید حکام محلی و ناامنیها و تعدیات مالیاتی شاهزادگان قاجار، بزرگان منطقه لارستان فارس با گسیل هیئتی به عراق از میرزای بزرگ شیرازی، درخواست کردند که مجتهدی را به منطقه آنان بفرستد تا مدیریت جامعه اسلامی را در لارستان بر عهده گیرد. بنابراین، با نظر میرزای شیرازی، آیت‌اللّه سید عبدالحسین، نجف اشرف را ترک کرده و به لارستان می‌رود.

نقل است که میرزای شیرازی هنگام خروج سید به لارستانی‌ها می‌گوید “با بردن آقا سید عبدالحسین به لارستان، نجف را به آن‌جا برده‎ و گهواره فضیلت و دانش را از فرزند فضیلت و علم خالی گذاشتید.“(آیت‌اللّهی، سید محمدتقی، ولایت فقیه زیربنای فکری مشروطه مشروعه، ص ۳۰)

 

تنها تصویر موجود از آیت‌الله سید عبدالحسین لاری در حال اقامه نماز جماعت

ایشان در لار به تدریس و انجام وظایف دینی مشغول شد. مدرسه‌ و حوزه علمیه‌ای تأسیس کرد. وی همچنین گروه‌هایی مسلح تربیت کرد که بعدها به تفنگچیان سید لاری و چریک‌های فارس و سید لاری مشهور شدند. ارتباط او با نیروهای انقلابی بوشهر و فارس بیان‌گر نقش او در انقلاب مشروطه در فارس است. این عالم شیعی در زمان نهضت مشروطه با انتشار رساله سیاسی «آیات الظالمین» موضع‌گیری خود را به عنوان یک روحانی مخالف با مشروعیت سلطنت اعلام کرد.

سید عبدالحسین لاری که از مدافعان مشروطه بود، در کتاب خود مجلسی تصویر کرده که متصدی امور حسبیه است، ریاست آن بر عهده فقیه عادل و جامع‌الشرایط است و اختیاراتی که در شرع برای حاکم شرع در نظر گرفته شده، از اختیارات رئیس مجلس بوده و دیگران نقش مشاور را دارند. چنانکه امور مالی مملکت و بیت‌المال نیز در اختیار او خواهد بود.

 

** از تاسیس حکومت دینی تا تحریم کالاهای خارجی

دولت انگلیس برای سلطه استعماری خود، عده ‌زیادی مبلغ مسیحی را به ایران اعزام می‎دارد. کتب و نشریات بسیاری همراه این گروه بود تا جای پایی در منطقه جنوب ایران بازکنند و انگلیس به راحتی نقاط مهم و حساس را تصرف کند.

آیت‌اللّه لاری با توجه عمیقی که به مسائل اجتماعی ایران داشت، این عمل انگلیس را ریشه‌یابی کرده و فرمان اخراج مبلغان مسیحی را صادر می‌کند. همچنین دستور می‎دهد کتاب‌های آنها جمع‎آوری شود. انگلیس برای از بین بردن فرمان سید و نقش چشمگیر آن، از دولت ایران می‎خواهد تا مجتهد لاری را در تنگنا قرار داده و مؤاخذه کند. دولت قاجار هم «عین الملک» را مأمور رسیدگی به موضوع کرد و دستور می‎دهد تا با دریافت دو هزار تومان وجه کتب مصادره شده، سید لاری را از فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی بازدارد. این وجه در مقایسه با کل مالیات سالانه لارستان که چهار هزار و بیست تومان بود؛ مبلغ زیادی بود. عین الملک به لار می‎رود و با مشاهده نیروهای مصمم مجتهد لارستان و قاطعیت و سازش ناپذیری وی با عذرخواهی به تهران برمی‎گردد.

 

پیروزی آیت اللّه لاری در مبارزه با جریان یهودیان مسلح و مبلغان مسیحی که انگلیس و دولت قاجار را به رسوایی کشید، ابهت آنان را در هم شکست و موجب شد تا این سید به‌ عنوان یک رهبری در برابر ظلم بایستد.

سید که حکومت را از شئون فقیه عادل و جامع الشرایط می‌دانست، حکومت‌ «محمدعلی‌ شاه» را غیرمشروع‌ و همکاری‌ با آن‌ را برای‌ عموم‌ مسلمین‌ حرام دانست‌ و در فتوایی نوشت “واجب است تبدیل سلطنت امویه قاجاریه به دولت حقه اسلامیه” از طرف دیگر خلأ قدرت‌ سیاسی‌ در فارس‌ و مناطق‌ جنوبی‌، موجب‌ شد که‌ ادارۀ امور، به‌ کلی‌ مختل‌ شود.

 

سید لاری در چنین شرایطی در مقر خود شهر لار و در راستای‌ اجرای‌ اهداف‌ اسلامی‌، اقداماتی‌ را به‌ انجام‌ رسانید. مهم‌ترین‌ اقدامات‌ او در این‌ دوره‌، عبارت‌اند از چاپ تمبری به نام ملت اسلام، تشکیل‌ نیروی‌ نظامی‌ و انتظامی‌ انقلابیون‌، استفاده‌ از نشان‌ و علامت‌ ویژه‌ خود، چاپ‌ و تکثیر تمبر مخصوص‌ با عنوان‌ «پست‌ ملت‌ لار» و «پست‌ ملت‌ اسلام»، اجرای‌ حدود اسلامی‌ در مناطق‌ و نواحی‌ تحت‌ سلطه‌ خود، اخذ مالیات‌های‌ شرعی‌ از اقشار مختلف‌ مردم‌ منطقه‌، اعطای‌ نشان‌ و القاب‌ به‌ سرداران‌ و سران‌ نظامی‌ و مذهبی‌ نهضت‌، اعلام‌ غیرشرعی‌ بودن‌ حکومت‌ محمدعلی‌ شاه‌ قاجار.

 

آیت‌اللّه لاری بارزگانی استعمارگران روس و انگلیس را به زیان امت اسلامی می‎دانست و به همین خاطر استفاده از چای، قند، ادویه، خوراک و پوشاک‌هایی را که از کشورهای خارجی – به خصوص روسیه و انگلیس – وارد ایران و سایر کشورهای اسلامی می‎شد، تحریم می‌کند و عقیده داشت خروج ارز از کشورهای اسلامی برای خرید اشیای خارجی موجب تقویت دشمنان اسلام است. (شجره طیبه، ص ۲۰)

 

یکی دیگر از وجوه سیاسی آیت‌اللّه سید عبدالحسین لاری، فتوای جهاد علیه انگلیسی‌ها بود. در جنگ جهانی اول در فرمان‌هایی که برای سردار عشایر قشقایی صولت‌الدوله، بر جهاد علیه انگلیسی‌ها تاکید می‌کرد، می‌گوید “من که مجتهد و جانشین پیغمبر اسلام هستم، به این وسیله فتوا می‌دهم که جهاد با این کفار حربی انگلیسی‌ها واجب است.”

سید لاری از انگلیسی‌ها به «ابالیس انگلیس» یاد می‌کند. وی هرگز فجایع همسایه شمالی ایران، دولت روس را از دیده پنهان نمی‌داشت و درباره سیاست مکارانه آنان با ملت مسلمان ایران هشدار داده، آنان را «روس بدتر از مجوس» نام می‌برد. آیت‌اللّه سید عبدالحسین لاری در روز جمعه چهارم شوال ۱۳۴۲ قمری مصادف با ۱۹ اردیبهشت ۱۳۰۳ شمسی، پس از شش سال اقامت در جهرم در همانجا درگذشت.

** ماجرای قاب عکسی در اتاق شخصی رهبر معظم انقلاب

چهاردهم شهریور سال ۹۱ که اعضای شورای عالی حوزه علمیه قم با امام خامنه‌ای دیداری داشتند، قاب عکسی روی قفسه‌ گوشه‌ اتاق قرار داشت که در تصاویر منتشر شده مشخص نبود تصویر کیست. چندی بعد با انتشار تصویری توسط سایت khamenei.ir، مشخص شد عکس مزبور متعلق به آیت‌اللّه‌العظمی سید عبدالحسین لاری است و نشان از علاقه رهبر معظم انقلاب به این عالم مجاهد دارد.

تصویر قاب عکس آیت‌الله لاری در اتاق شخصی رهبر معظم انقلاب

رهبر معظم انقلاب در لابه لای کلمات‌‌شان بارها از بزرگی و عظمت آیت‌اللّه سیدعبدالحسین لاری نام می‌برند. ایشان در ۱۷/۰۱/۱۳۷۷ فرموده‌اند “مرحوم آقاسید عبدالحسین در نوع خودشان، یک روحانی بی‌نظیرند؛ یعنی بنده شبیه ایشان را در بین روحانیون برجسته‌ دوره‌های خودمان سراغ ندارم! آن جنبه‌ علمی ایشان و آن جنبه‌ آگاهی فکری و سیاسی ایشان است. از جنبه‌ علمی هم ایشان جهاد و تشکیل حکومت و سکه و تمبر و از این کارها داشتند. این‌ها چیزهایی‌ است که من نظیرش را تا زمان خودمان -یعنی تا زمان امام رضوان‌الله‌تعالی‌علیه- واقعا در هیچکس سراغ ندارم؛ با این عظمت مقام و شموخ آن مرتبه علمی و سیاسی و فرهنگی و آگاهی و شجاعت.”

امام خامنه‌ای در پیامی به کنگره بزرگداشت آیت‌اللّه لاری در تاریخ ۷۷/۲/۲ چنین نوشتند “بی‌شک مرحوم آیت‌اللّه‌العظمی سید عبدالحسین لاری یکی از فقهای بزرگ و کم‌نظیری‌ست که به طور یکسان، عرصه‌ علم دین، و صحنه‌ جهاد و سیاست را، با مشعل فروزان وجود خویش روشن ساخته است. او یکی از مفاخر حوزه‌های علمیه، و یکی از شخصیتهای برجسته‌ی تاریخ ایران است. سزاست که درباره‌ ابعاد علمی و اخلاقی و جهادی و سیاسی این شخصیت بزرگ، تحقیق و تفحصی شایسته، صورت گیرد و اندکی از حق عظیم او و خاندان با فضیلتش ادا شود.”

این قاب عکس که هدیه‌ یکی از نوادگان آیت‌اللّه لاری به رهبر انقلاب است، هنوز هم در همان اتاق و روی همان قفسه قرار دارد.