در اصطلاح: واخو زَتَه وا: به معني به خو: به معني خودزَتَه: به معني زدن استكه معني ظاهري آن (به خود زدن) ميباشد.اما درواقع وقتي كه چيزي را به عنوان…
در اصطلاح: واخو زَتَه
وا: به معني به
خو: به معني خود
زَتَه: به معني زدن است
كه معني ظاهري آن (به خود زدن) ميباشد.
اما درواقع وقتي كه چيزي را به عنوان امانت به كسي بدهند ولي بعد از مدتي آن را برنگرداند، اين اصطلاح را به كار ميبرند و ميگويند: «شَه واخوُ زَتِه» يعني آن را به خودش تعلق داده و مالكيتش را از آنِ خود كرده است.
اگر چنين فردي چند بار چنين كاري را انجام دهد، به مرور بين مردم شناخته شده و در موردش ميگويند:
«اِم، مَچي واخو اَزِن» يعني اين شخص همه چيزهايي را كه به امانت ميگيرد، از آنِ خود ميكند و به صاحبش برنميگرداند.
معني اصلي و معادل فارسي:
امانتدار، امانت خوار، شد
***
در اصطلاح: اَز خَنَه، كَپْ شَزْ گِل، اَكَند
خنه: خنديدن
كپ: دهان
شز: از
گل: مخلوط خاك و آب
اكند: پاره ميكرد
معني ظاهري: يعني از خنده (زياد)، با دهانش خاك آبديده، را پاره ميكرد
وقتي كه كسي بر اثر خنديدن زياد، تعادلش را از دست بدهد و كمي از حالت عادي خارج شود.
معني اصلي و معادل فارسي اين اصطلاح:
از خنده، رودهبُر شدن.
***
در اصطلاح: از گُشَه اُندِم يا از گُشَه كَتِم
گشه: حلقهاي به عنوان جاي دست براي گرفتن اشيا و اجسامي مثل: كوزه، تُنگ، پارچ، آب، قوري و…
اندم: آمدم
كتم: افتادم
در معني ظاهري: يعني حلقه و دستگيرهام، افتاد (بر اثر سنگيني و فشاري كه برمن وارد شد)
و اين جمله: وقتي كه زياد از حد توان از خودت كار بكشي و خسته شوي ميگويي و يا كس ديگري به تو، كار زيادتر از حدّ توانت را واگذار كند، اين اصطلاح را به كار ميبري.
در معني واقعي و معادل فارسي ميگويند: از كَت و كول افتادم.
يعني فشار زيادي بر من وارد شد و خسته و كوفته شدم.
***
اصطلاح: شَه دَورِ سِرِ خو گَردَنا
وقتي كه نفرين «مَه دَورِ سِرِ بِگَردِش»، عملاً اتفاق ميافتد.
شه: به
دور: اطراف
سر: سر
خو: خود
گردنا: چرخاند
در معني ظاهري اين اصطلاح يعني: به اطراف سر خود چرخاند.
وقتي مثلاً مادري از بيماري فرزندش غافل شود و در درمان او سهلانگاري كند و به تفريح خودش برسد و كودك نيز بر اثر بيتوجهي، بميرد اطرافيان كودك به مادر سركوفت زده و ميگويند: بچو ته دوره سر خو گردنا.
در معني واقعي و معادل فارسي يعني: او را قرباني خودش كرد.