از شهر شاداب چه می دانیم؟(بخش اول)

شهر شاداب دورنمایی از آرمان شهری است که انسان ها در حیات اجتماعی خود انتظار آنرا دارند. در این سری یادداشت ها به مصادیق و ابعاد شادابی و عوامل تحقق آن در جامعه و شهر می پردازیم.

مقدمه

شادابی و نشاط از حالات پسندیده انسان و از مقاصد اصلی حیات و زندگی اوست. شادابی در حیات انسان اصالت دارد چراکه انسان به دنیا آمده تا با حرکت آگاهانه کمال بخش خویش به حق بپیوندد و ذات حق، جایگاه شادابی و بهجت بی پایان است. انسان از ذات پربهجت حق آغاز شده و به همان جایگاه سرور باز می گردد اما در این فاصله میانی جدایی، انسان به حزن و اندوه دچار می شود پس باید اورا به حالت ذاتی خود متذکر ساخت و به سرمنزل شادابی بازگرداند. این بازگشت، بازگشت مکانی نیست بلکه بازگشت معنوی، معرفتی است.

شادابی در فرهنگ دینی

پرداختن به فرح و نشاط و شادابی تا آنجا مهم است که قرآن کریم به آن دستور می دهد: بگو بواسطه فضل و رحمت الهی باید شادی کنند.[۱] در سایر تعالیم دین این توصیه به انحاء دیگری تکرار شده است. در حدیث معروفی از امیر مومنان (علیه السلام) آمده است: شادابی مومن در چهره او و غمش در قلب وی است.[۲] این کلام حکیمانه نشان می دهد؛ انسان مومن با وجود اندوه درونی باید چهره ای شاد و با نشاط داشته باشد. داشتن چهره شاد با وجود اندوه درونی به معنای این است که اظهار شادی باید به ملکه رفتاری[۳] مومن بدل شود. او باید در مواجهه با سایرین شاد به نظر برسد و به دیگران امید و انرژی بدهد نه اینکه باعث حزن و اندوه دیگران شود. این تعالیم و توصیه ها همه نشانگر آثار ارزشمند شادی و نشاط در زندگی افراد است که اغلب ما بدان واقف هستیم. زندگی بدون نشاط شباهتی به زندگی انسان به معنای واقعی آن ندارد. این نشاط و شادابی است که فضای زندگی را زیبا و دل انگیز می سازد و شوق و رغبت ها را بسوی نیکی ها بر می انگیزد. زندگی شاد همچون قطعه ای از بهشت است.

نقش اجتماع در القاء شادابی

باید به این نکته توجه داشت که انسانها اغلب در ارتباط با سایر پدیده ها بخصوص افراد دیگر شیوه های رفتاری و ملکات انسانی را فرا می گیرد. پس نمی توان فضای زندگی افراد را در شادی و نشاط آنها نادیده گرفت بلکه باید با توجه به این واقعیت، فضای زندگی را به نحوی سروسامان داد که نشاط و شادابی به آنها القاء شود. قرنهاست که انسانها در فضاهای شهری زندگی می کنند پس پرداختن به عوامل فردی و اجتماعی شادابی در یک شهر می تواند راهگشای اندیشه ما برای داشتن یک زندگی شاد باشد.

ما عوامل شادابی را به دو بخش کلی شادابی فردی و شادابی اجتماعی تقسیم می کنیم سپس مصادیق هریک از آن دو را بررسی می نماییم.
عوامل فردی شادابی

عوامل فردی شادابی خود به دو بخش شادابی بیرونی و درونی تقسیم می شود. در بخش شادابی بیرونی، شادابی پوشش ، شادابی رفتاری و چهره همچنین شادابی گفتاری را بسط می دهیم.

شادابی پوشش

قرآن کریم لباس را هدیه آسمانی و مایه زینت انسان می داند[۴] در عین حال برخی رنگ ها را نیز نشاط انگیز می شمرد[۵]. توجه و تصریح قرآن کریم بعنوان مهمترین منبع معرفتی ما مسلمانان به این دو موضوع باید الهام بخش ما در بحث پوشش باشد. تاثیر رنگها در وضعیت روحی انسان واقعیتی است که روانشناسی جدید هم بر آن صحه می گذارد. پوشش افراد بعنوان بهترین محل جلوه گری رنگ ها در این زمینه می تواند مورد توجه بیشتری قرار گیرد. پوشیدن لباس هایی با رنگ های شاد، در روحیه خود فرد و دیگران تاثیر مثبت دارد. اما آنچه که ما در فضای عمومی شهرهای خود شاهدیم؛ اغلب استفاده از رنگ های تیره و مات است. شاید تصور عموم افراد جامعه ما این باشد که استفاده از این رنگها، برای حفظ وقار مناسب تر است اما واقعیت این است که ما در ترجیح شادابی یا وقار، سهم بسیار بیشتری برای وقار قائل شده ایم تا جایی که لباس های ما کمتر نشانی از شادی و نشاط دارند. با این وجود نباید انتظار داشت در جامعه ما افسردگی، بدبینی و حتی خشونت کم باشد چون از برخی لوازم ظریف مبارزه با آنها یعنی شادی بخشی، غفلت کرده ایم.

در آخر اشاره به این نکته هم لازم است که برخی رنگ ها مانند رنگ سیاه که در میان ما وجاهت قابل توجهی یافته اند در آموزه های دینی مذمت شده اند هرچند می توان حدی از این نوع پوشش ها را برای مواقع خاص و به منظور بزرگداشت شعائر  بعنوان یک نماد و  حتی موجب ثواب الهی پذیرفت. اما توسعه و تعمیم آن پشتوانه عقلی و شرعی ندارد.

 

ح. توانا عضو گروه فرهیختگان لار و گراش و خنج

[۱] . قرآن کریم سوره یونس آیه ۵۸

[۲] .نهج البلاغه شماره ۳۳۳ از کلمات قصار

[۳] .توصیه به شادابی چهره با وجود اندوه درونی که متضاد با آن است نشان می دهد؛ امیر مومنان ع می خواهد شادابی چهره در هر صورت ولو با تمرین و ممارست به یک ملکه رفتاری برای مومن تبدیل شود.

[۴] . قرآن کریم سوره اعراف آیه ۲۶

[۵] . قرآن کریم سوره بقره آیه ۶۹