اصطلاحاتي پيرامون زن

يك زني اكن خاك بر سر
يك زني انسه تاج بر سر!
يك زني مي‌كند خاك برسر
يك زني مي‌گذارد تاج بر سر
در معني اين كه:
 زناني هستند كه باعث سرافكندگي شوهران خود هستند و زناني نيز باعث افتخار و مباهات شوهران خود مي‌باشند.

****

زنياي مردم، پاشنه در خونه شوهاشو اطلا اگرن!
زنان مردم كه پاشنه (چهارچوب) در خانه شوهران خود را طلاكاري مي‌كنند.
در معني اين كه:
 بعضي زنان با صرفه‌جويي و با درايت، شوهران خود را به مال و مكنت يا مقامي مي‌رسانند.
 از اين ضرب‌المثل وقتي بخواهند هنر چنين زنان را به رخ زنان ولخرج و اسراف كار بكشند، استفاده مي‌شود.
معادل آن در فارسي:
زن خوب فرمانبر پارسا = كند مرد درويش را پادشاه

****

زنياي مردم زن اندن،‌ زن اما پنبه زن!
زنهاي مردم همه زن بودند،‌ ولي زن ما پنبه زن بود.
در معني اين كه: وقتي بخواهند هنر، سليقه و كمالات زنان ديگر را به رخ زن بي‌هنر و بي‌كفايت بكشند گفته مي‌شود.

****

زن جئوئه جئو، سه تا بزا و بدا اميون
زن زيباي جوان، سه تا فرزند متولد كن بعد به ميان بيا
در معني اين كه:
زن هرچقدر زيبا باشد بعد از تولد چند فرزند شكسته مي‌شود و زن نبايد به زيبايي‌اش مغرور شود، چون زيبايي زن، پايدار نيست و نبايد آن را به رخ زنان ديگر بكشد.

****

از زن شليته و ديوار
اشكسه ، حذر اوي كرده
از زن بددهن و ديوار مخروبه بايد حذر كرد.
در معني اين كه:
با زن بددهن،‌دهن به دهن نشو و در برابر ناسزاگويي‌هاي او، سكوت كن.

****

كوچن بيوه زني، دُمُش درازه!
كوچه بيوه‌زني، طولاني است.
در معني اين كه:
غم و رنج بيوه زنان تمام شدني نيست.

****

زن شودار، اچو اپش بيوه زن، اگو: يك چركي مه قرض آده!
زن شوهردار مي‌رود پيش بيوه زن و مي‌گويد: يك چارك (يك قرض نان) به من قرض بده.
در معني اين كه:
دارا بايد به ندار كمك كند نه اين كه از آنها چيزي بخواهد.

****

زن پرمو، از مرد بدتره، مرد كم مو، از زن بدتره
در معني اين كه زن مي‌بايست كم‌مو و مرد بايد پرمو باشد.

****

اگه اِزني كاري و باري اند، اخونه شوئه پارسالي اند!
(اگر اين زن، اهل كار و خانه‌داري بود، در خانه شوهر قبلي‌اش بود.
در معني اين كه:
بي‌جهت زني را طلاق نمي‌دهند، وقتي زني بي‌لياقتي، تنبلي عدم فوت و فن خانه‌داري در خانه همسر دومش نيز ثابت و آشكار شود و از شكست قبلي درس عبرت نگيرد.

****

زن ملكي تئه پائه!‌
(ضرب‌المثلي است كه در قديم كه چند زني مرسوم بوده بيشتر كاربرد داشته)
زن مثل كفش پاست كه مي‌توان آن را راحت عوض كرد.

****

زن زِشتو شُگُته ولي مرد زِشتو شُنِگُته!
به هنگام انتخاب همسر به زيبايي زن توجه مي‌شود ولي زشتي مرد مورد توجه قرار نمي‌گيرد و اهميتي ندارد.

****

اده زني،‌تلوئه آووه سياه ارسنه!
اين زن با اسراف كاري و بي‌درايتي، تو را مفلس، و ورشكسته خواهد كرد.
زني كه باعث بدبختي شوهرش شود.

****

زن و چه جئوئه؟‌ و بچ بئنه مرد؟ و سر و ريش زمي؟ و بش و بهار.
زيبايي زن به چيست؟ به بچه و گهواره‌اش. مرد؟ به موهاي سر و ريش – زمين؟ به گل و گياه و سبزه.
در معني اين كه:
زن نازا،‌مرد كوسه و كچل و زمين باير، زيبايي ندارند.

****

اده زن يا چپلاغ  اَ… زنه؟
اين زن است يا براي كشيده زدن خوب است؟
در معني اين كه:
به زنان بي‌هنر و بي‌كفايت و ناكار آمد گويند كه حيف از نام زن كه به آنان اطلاق شود.

****

زن چراغ خونئه!
وجود زن، روشنايي درون خونه است.

****

زن، شريك شيطونه!
زن فتنه‌‌انگيز.
زن قتومه (قتامه زني كه ابن ملجم را وادار به كشتن حضرت علي كرد)
زناني كه محرك انجام كار خلاف و گاهي‌ قتل مي‌شوند زنان شرور .

****

زن سالار
زناني كه مديريت و سكان اداره منزل يا امكان ديگر در دست دارند.

****

زن كه ني، لنگه مرده!
زني كه همپاي مردان كار مي‌كند. در عين حال وجاهت زنانگي خود را نيز حفظ مي‌نمايد و افتخار آفرين است.

****

زن زبردست!
زني كه توان انجام هر كاري را دارد و توانمند است.

****

زن ذليل
زني كه با جذبه و با هيبت است و مرد از او مي‌ترسد.
اصطلاحي است كه در مورد مردان به كار مي‌رود كه از زنان خود حساب مي‌برند.