نگاهی گذرا به سنت ازدواج در عشایر لارستان

لارستان بزرگ محل زندگانی اقوام مختلف با خرده­ فرهنگ های متفاوت می­باشد. از جمله این خرده فرهنگ­ها سنت ازدواج می­باشد.ازدواج یکی از کهنترین رسومات ایرانیان است که اقوام ایران در مناطق مختلف به شیوه­های گوناگون برگزار می گردد. لذا سعی نگارنده بر این است نگاهی گذرا به سنت ازدواج در بین عشایر لارستان بیاندازد.

*)انتخاب دختر

در میان عشایر در گذشته انتخاب همسر به چند طریق انجام می­گرفت.

۱- ناف بریده یا خواستگاری در لحظه تولد: معمولاً به هنگام تولد نوزاد والدین توافق می­نمودند که این دو در آینده با هم ازدواج نمایند و اصطلاحاً می­گفتند این دو ناف بریده هستند و حتماً در آینده باهم ازدواج نمایند.

۲- پیشنهاد و انتخاب دختر توسط پدر، مادر یا بستگان دیگر که معمولاً مورد موافقت پسر قرار می­گرفت.

۳- ازدواج با بیوه برادر

۴- عاشق شدن پسر دختر در گذشته با مخالفت دو خانواده روبه رو می­شد اما امروزه از ازدواج­های مرسوم طایفه محسوب می­شود.

شیوه دیگر که امروزه مرسوم شده ازدواج با فردی خارج از طایفه می­باشد که تا چند سال قبل شاید جرم به حساب می­آمد و از طایفه طرد می­شد.

با انتخاب دختر و پس از هماهنگی­های لازم و مناسب، جمعی از بزرگان و ریش­سفیدان به منزل دختر می­رفتند و پس از صرف ناهار یا شام، معمولاً یکی از ریش سفیدان طرف پسر، سخن را آغاز می­کرد و از پدر دختر می­خواست تا داماد را به غلامی بپذیرد. معمولاً پدر دختر به احترام جمع و بستگانش، مستقیماً جواب خواستگاران را نمی­داد و طی یک سنت پسندیده و اخلاقی این اختیار را به ریش سفید و یا به پدر و برادر بزرگترش واگذار می­نمود. سپس وکیل پدر دختر به نیابت از خانواده دختر پس از توضیحاتی معمولاً موافقت خود را اعلام و مجوز وصلت این دو جوان را صادر می­کردند. (در حال حاضر این آداب و رسوم کم‌رنگ‌تر شده است و معمولاً فقط اعضای خانواده پسر در مراسم خواستگاری حضور دارند.)

بعد از آن ریش سفیدان و پدر داماد برای بار دوم به خانه عروس رفته و قرار مراسم عروسی و تعهدات داماد را می­گذاشتند که به مراسم «باشلق آلدیگ» یا خرج مطبخی معروف بود. زمان مراسم بله برون داماد یا باشلاق آلدیگ، داماد موظف به پرداخت وجهی به نام باشلق به خانواده عروس قبل از اجرای مراسم عروسی بودکه خانواده عروس از این مبلغ برای تهیه جهیزیه استفاده می­کردند. البته گاهی اوقات برای به توافق رسیدن بر سر تعهدات داماد و مهر دختر و خرجی مطبخ کار به اختلاف و جاهای باریک نیز کشیده می­شد.

تعهدات داماد در گذشته این گونه بوده است: دو دست لباس کامل از پارچه اعلا یک انگشتر، یک آینه، مقدار کمی تعهد پولی در حدود ده تومان که آن را مهر یا کابین می­نامند و پولی است که در صورت طلاق مرد باید به زن پرداخت کند به‌علاوه مقداری لوازم خانه از هر نوع از قبیله قالی، حصیر، رختخواب، لوازم آشپزخانه و غیره که تهیه می­گردد. مدتی بعد از این مراسم، طبق قرار قبلی مراسم عقد انجام می­گرفت. در این مراسم معمولاً افراد روحانی قرارداد ازدواج را می‌نوشتند. قرارداد مذکور یا همان عقدنامه توسط طرفین امضا می­شد و به پدر عروس تحویل داده می­شد. چند روز قبل از عروسی یک نفر از طرف داماد مامور دعوت اقوام به عروسی بود. محتوای دعوت نامه بدین صورت بود:

«روحی و قلبی سلم لمن سالکم حربٌ لمن حاربکم» ای صنم ای قیا لقب، آشوب ترک وفتنه عرب و عجم، ای صنما بتا بهارا، ای ملکا، مها ،نگارا، متحیرم که به وصف که چه نام داری. به چه نام خوانمت و به چه زبان سلام رسانمت، باری چون تدارک و تهیه عروسی فرزندم دیده شده در قدوم میمنت لزوم قدم رنجه فرمایند .گر قدم بر کلبه ما می­نهید لطف می­فرمایید، بر چشم ما پا می­نهید، گرخانه محقر است و تاریک ،بر دیده روشنت نشانم. مثلی معروف باده و مطرب و گل جمله مهیاست ، ولی عیش بی قوم میسر نشود قوم کجاست.

مراسم شب اول عروسی حنابندان نام دارد که در این شب مقداری حنا از خانه داماد آورده و عروس را حنا می­بندند و بعد ازآن داماد را حنا می­بندند. در روز بعد، عروسی در خانه داماد جریان دارد و پس از صرف ناهار و نزدیکی های غروب اقوام، آشنایان و افراد دعوت‌شده به عروسی، داماد را به صحرا برده و لباس دامادی را تن داماد می­نمایند. در این مراسم خاص مدعوین به سه دسته تقسیم می­شوند. زنان با ساز( استا) مشغول دستمال بازی می­شوند.

برخی با خواندن اشعار عاشقانه و دست زدن، لباس دامادی تن داماد می­نمایند و برخی نیز مسابقه تیراندازی برگزار می­نمایند. در این مسابقه کله قندی به عنوان نشانه هدف گیری می­شود. داماد موظف است یک راس قوچ یا بره به برنده مسابقه هدیه دهد. با اتمام این مراسم کلیه آشنایان در خانه داماد حضور یافته و هدایای خود را طی مراسمی به نام شاباشی به داماد تحویل می­دادند که این هدایا در حال حاضر معمولاً وجه نقد است. پس از شام مردها در خانه داماد به مشغول چوب بازی و زن­ها در خانه عروس جمع می­شدند در این مراسم همه بهترین لباس‌های خود را می­پوشیدند. در ساعات پایانی شب اقوام داماد با چند نفر ریش سفید از طرف داماد به خانه عروس رفته و با کسب اجازه از پدر عروس، عروس را به خانه داماد می‌بردند. عروس به پاس قدردانی از زحمات چندین ساله پدر و مادر یک دور دور اجاق خانه پدری می­زد و با کسب اجازه از پدر و مادر راهی خانه و زندگانی جدید می­شد.

پاگشا

بعد از اتمام عروسی در هفته بعد از آن مراسمی برگزار است که به آن پاگشا می گویند به ‌این‌ترتیب که پدر عروس مهمانی ترتیب می‌دهد و دوستان و آشنایان را به آن دعوت می‌کند. علاوه بر مراسمات و آداب رسوم فوق در دوران نامزدی یعنی دوران قبل از عقد معمولاً پسر برای خانه دختر در عید نوروز عیدی می‌برد.

رسول احمدلو

عکس» آرشیو