ایجاد اشتغال در مناطق روستایی فضای اقتصادی جامعه را متعادل می سازد

نقش روستاها در توسعه اقتصادی کشور انکارناشدنی است و باید در وضعیت کنونی کشور به این مهم توجه دو چندانی شود.

میلاد لارستان: می دانیم که بخش بزرگی از سرمایه های انسانی و منابع طبیعی در مناطق روستایی کشور قرار دارد و اهمیت ایجاد اشتغال و حمایت از کار های تولیدی متناسب با محیط های جغرافیای و منابع و معادن موجود در آنها بر کسی پوشیده نیست. در حال حاضر دیگر توسعه روستایی تنها با حمایت از کشاورزان و دامداران ایجاد نمی شود زیرا با افزایش جمعیت، خشکسالی و کمبود اراضی کشاورزی، درآمد روستاییان متکی بر این دو عامل نیست.

بنابراین ایجاد اشتغال و افزایش درآمد روستاییان تنها راه تعلق خاطر آنها نسبت به محیط زندگیشان و مشارکت آنها در امور است، با توجه به اینکه روستاها شهرهای آینده هستند این موضوع برای جلوگیری از مهاجرت و حفظ شدن جمعیت روستاها نقش اساسی دارد.

عدم وجود فرصتهای شغلی مناسب در روستاها سبب ایجاد پیامدهای گوناگونی می شود. اولین و بارزترین اتفاقی که در اثر این موضوع روی می‌دهد مهاجرت قشر جوان با هدف کسب درآمد از روستاها به شهر است. اما قابل توجه است که این مهاجرت چه تاثیری بر حیات روستاها و شهر ایجاد می کند.

الف: تاثیر مهاجرت بر حیات روستا: محیط روستا تقریبا خالی از سکنه شده یا تنها قشر پیر، افراد بیکار و معتاد، و غیره….  در آن باقی خواهند ماند مسیر آبادانی و توسعه روستایی در این محیط ها یا متوقف شده یا به کندی طی می‌شود.

مشاغل سنتی و تولید صنایع دستی و بومی مناطق با گذشت زمان از بین می‌رود، خرده فرهنگ ها و رسم و رسومات کهن و سنتی به آرامی منسوخ می شود. منابع و معادن، سرمایه‌های طبیعی و امکانات جغرافیایی این مناطق یا مورد توجه قرار نگرفته و یا بلا استفاده باقی می ماند. با توجه به این تعاریف اکنون چه کسی باید ظرفیت‌های خاص نواحی مختلف روستایی را شناسایی کرده و متناسب با این پتانسیل‌ها ایجاد اشتغال کند؟ دولت یا مردم؟

اشتغال زایی در مناطق دور افتاده و روستاها نه‌تنها از نیازهای اساسی ساکنان این مناطق برای ادامه زندگی است، بلکه در درجه اول نیرو و محرکه قوی برای توسعه اقتصادی کشور در سطح کلان و به خصوص تولید مواد اولیه و خام برای گسترش و تقویت تولیدات صنعتی در کشور است.

با توجه به اینکه افزایش درآمد روستاییان تنها راه جلوگیری از مهاجرت آنها به شهر است بنابراین در صورت عدم فراهم شدن این زمینه سایر برنامه‌های دولت برای توسعه روستایی نتیجه چندانی نخواهد داشت، موضوع اشتغال مهم تر از سایر برنامه های توسعه روستایی است، زیرا در درجه اول باید جمعیت را در روستاها حفظ کرد تا بتوان این نواحی را توسعه بخشید.

ب: تاثیر مهاجرت بر حیات شهری: مهاجرت از روستاها به شهر و تمرکز جمعیت های انسانی در شهرها به منظور کسب درآمد باعث از بین رفتن تعادل در زمینه های کار و اشتغال، تفاوت در کیفیت انجام کار، و پرداختن به مشاغل گوناگون می شود. کیفیت در ساخت و سازها و فضای شهری کاهش پیدا کرده و حتی در برخی موارد افزایش زاغه نشینی نیز به همراه خواهد داشت افزایش بی رویه جمعیت در شهرهای بزرگ با هدف کسب درآمد در درجه اول میزان امنیت و آرامش را در محیط‌های شغلی کاهش داده و نوعی آشفتگی را به وجود می‌آورد.

آنچه که معمولاً زمینه تورم و گرانی را فراهم می کند ناشی از افزایش ناگهانی تقاضا و عدم تعادل و هماهنگی دستگاه‌های اقتصادی یک جامعه است‌ نقل مکان از روستا به شهر نیز یکی از عوامل به وجود آورنده زمینه‌های تورم و گرانی در فضای اقتصادی جامعه است، در ادامه بحث توسعه روستایی و اهمیت ایجاد اشتغال در آنها برای مثال ظرفیت‌های روستای بریز را برای ایجاد اشتغال ارزیابی می‌کنیم.

امتیازها و ظرفیت های روستای بریز برای اشتغال

هر روستا متناسب با جمعیت، منابع طبیعی، و سایر عوامل و امتیازهایی که از جهت شرایط جغرافیایی و مکانی شامل آن می شود زمینه برخی فعالیت های تولیدی و اشتغال زایی را در محیط خود دارد، برای مثال: روستای بریز نیز درصد بالایی از موقعیت‌های خاص اشتغال زایی را در محیط خود دارا می باشد.

راه ها نقش اساسی در رونق سکونتگاه های مجاور خود داشته اند از جمله سهولت در رفت و آمد، نقل و انتقالات سریع کالا و خدمات و غیره…. روستای بریز نیز در ۴۵ کیلومتری لارستان و در مجاورت جاده مهم و پر رفت و آمد لار_شیراز واقع است.

در واقع فاصله چندانی بین حریم جاده و منازل مسکونی روستا وجود ندارد، و حدود ۹۰ درصد از اراضی کشاورزی روستا در سمت دیگر این جاده است. وجود زمین‌های قابل کشت از دیگر پتانسیل‌های بخصوص نواحی روستایی است، که روستای بریز نیز در این زمینه وضعیت نسبتاً خوبی دارد البته به دلیل ویژگی های آب و هوایی و جغرافیایی محیط، سالانه به طور یکنواخت محصولات مشابه کشت می‌شود. از جمله گندم،جو، پنبه، زیرا این محصولات با آب و هوای این منطقه سازگار بوده و بازدهی بیشتری دارد.

موقعیت اجتماعی روستای بریز نسبت به باقی روستاها: روستای بریز را از نظر ویژگی و امتیاز اجتماعی می توان یک روستای مذهبی نامید. حرم باشکوه و با برکت امامزاده میراحمد ، بریز را به قطب مذهبی منطقه تبدیل کرده است، این بارگاه روزانه میزبان تعداد بی‌شماری از زوار از راه های دور و نزدیک است.

علاوه بر این مسافرانی که در طول شبانه روز از جاده اصلی کنار روستا عبور می‌کنند با دیدن این بارگاه که تقریبا در نزدیکی جاده واقع شده است برای زیارت و اندکی توقف و استراحت، مسیر خود را تغییر داده و وارد روستا می‌شوند و از امکانات این روستااستفاده می‌کنند.

در نتیجه می‌توان گفت که روستای بریز با توجه به داشتن این دو امتیاز و موقعیت مهم یعنی اتصال به جاده اصلی و وجود بارگاه امام زاده میراحمد(ع)، که این روستا را به قطب مذهبی تبدیل کرده است دارای ظرفیت بالایی برای رونق و آبادانی در زمینه‌های جذب مسافران و گردشگران و غیره است که زمینه را برای ایجاد انواع فروشگاه ها، مغازه ها، و اماکن تفریحی و تجاری در مجاورت و اطراف بارگاه امامزاده میراحمد به وجود می‌آورد.

خودکفایی اقتصادی جنبه شخصی ندارد

متاسفانه روستای بریز از نظر تامین اجناس ضروری و اولیه و مورد نیاز مردم خود وابسته به شهرها و روستاهای مجاور است این موضوع نشان دهنده این است که بریز با وجود ظرفیت بالا برای پیشرفت متاسفانه عقب مانده است.

ایجاد اشتغال در محیط های کوچک روستا صرفاً مشروط به ایجاد کارگاه‌ها و کارخانه‌های بزرگ نیست بلکه با کمی دقت در مورد نیازهای مردم روستا و به وجود آوردن کارگاه ها و فروشگاه های کوچک هم می توان ایجاد اشتغال کرد و مهمتر اینکه روستا از جهت نیازهای اولیه به برخی کالاها و خدمات خودکفا کرد. قابل ذکر است که در برنامه های توسعه روستایی از طرف دولت بیش از هر چیز بر مشارکت و تعاون عموم مردم در امور تاکید شده است و اجرای تمام برنامه ها در این بخش متکی بر خواست و اراده مردم و همکاری آنها است.

نکته مهم و کلیدی در زمینه توسعه روستایی:  در مسیر ایجاد اشتغال و احداث کارخانه ها و کارگاه های تولیدی در روستاها و مناطق کوچک اولین موضوعی که اذهان را به خود جلب می‌کند موضوع بازار مصرف کالاهای تولیدی است.

به دلیل عدم وجود بازار مصرف کافی در مناطق دور افتاده و کوچک سرمایه گذاران از اینگونه طرح‌ها استقبال چندانی نمی‌کنند،  اما لازم است تاکید شود که تمام اجناس و کالاهایی که اکثر کارخانه ها در نقاط مختلف کشور تولید می‌کنند تمام و کمال مورد مصرف مردم بومی آن منطقه قرار نمی‌گیرد، بلکه با یافتن بازار مصرف در اکثر نقاط کشور صادر می گردد بنابراین این طرز فکر به جز اینکه مانعی برای اجرای افکار بزرگ و برنامه های سودمند و توسعه طلبانه است نتیجه دیگری ندارد.

با رشد سریع صنعت و فناوری در شهرهای بزرگ عقب‌ماندگی مناطق روستایی بیشتر به چشم می آید، از آنجایی که روستاییان نسبت به شهرنشینان درآمد کمتری دارند از خدمات اجتماعی ناچیزی بهرمند می‌شوند.

همین محرومیت سبب مهاجرت آنها به سمت شهرها می گردد. علاوه بر این، نبود صرفه اقتصادی برای ارایه خدمات اجتماعی، حرفه ای و تخصصی نبودن کار کشاورزی، محدودیت منابع کشاورزی در مقابل رشد سریع جمعیت، و عدم مدیریت صحیح مسئولان نیز از عوامل مهاجرت به شمار می آیند، به همین دلیل برای رفع فقر و محرومیت مناطق روستایی ارتقاء سطح کیفیت زندگی آنان و ایجاد اشتغال و افزایش بهره‌وری موضوع (توسعه روستایی) مطرح شده است. توسعه روستایی بخشی از برنامه های توسعه هر کشور محسوب می شود، که برای دگرگون سازی ساختار اجتماعی و اقتصادی جامعه روستایی به کار می‌رود.

این برنامه‌ها را که دولت یا عاملین آنان در مناطق روستایی اجرا می‌کنند (دگرگونی اجتماعی بر اساس طرح و نقشه نیز می گویند) این موضوع در میان کشورهای جهان سوم که دولت نقش اساسی در تجدید ساختار جامعه به منظور هماهنگی با اهداف سیاسی و اقتصادی خاص بر عهده دارند نمود پیدا می‌کند. همچنین توسعه روستایی را می‌توان عاملی در بهبود شرایط زندگی افراد متعلق به قشر کم درآمد ساکنان روستاها و خودکفایی آنها در روند توسعه کلان دانست.

نویسنده: سحر طاهری