کاروانسرای گلشن لارستان؛ بنای اصیلی که به انبار تبدیل شده است+عکس

کاروانسرای گلشن لارستان بنای معماری یک کاروانسرای اصیل درون‌شهری و حیاط‌دار است که به‌عنوان انبار کاسبین بازار قیصریه لار مورد استفاده قرار می‌گیرد و دچار آسیب، تخریب و تحولات زیادی توسط مالکین شده است.

به گزارش میلاد لارستان به نقل از خبرگزاری تسنیم، کاروانسراها؛ مهمان‌خانه‌های بین‌راهی کشور ایران در طی قرون متمادی گذشته بوده و سابقه آن به دوره هخامنشی می‌رسد. به دلیل خشکی نسبی آب‌وهوا در بخش عمده‌ای از کشور ایران و دور بودن شهرها و آبادی‌ها از یکدیگر، وجود نقاطی جهت استراحت و تهیه آذوقه در بین راه، ضروری بوده و بدون وجود این ایستگاه‌ها، طی طریق و ارتباط بین مناطق مختلف کشور غیرممکن بوده است.

در دوره ساسانیان به علت رونق تجارت، اُتراق‌گاه‌هایی احداث شده بود که در اطراف آن اتاق‌هایی به منظور استراحت کاروانیان تعبیه شده بود و آثار آن در میان دیوارها و اتاق‌های سنگی فرو ریخته آن تا به امروز باقی است و با توجه به رونق تجارت و گردشگری غرب و شرق در عهد صفوی، می‌توان این دوره را دوره‌ی اوج احداث کاروانسراها در نظر گرفت. کاروانسراهای صفوی در مسیر راه‌های مهم بین شهری، به فاصله مسافتی که کاروان در یک روز می‌توانسته طی کند، ساخته می‌شده است.

به‌طور کلی می‌توان کاروانسراها را به دو دسته اصلی تقسیم کرد: کاروانسراهای برون‌شهری و کاروانسراهای درون‌شهری. تقسیم‌بندی فرمی کاروانسراها بر اساس شرایط اقلیمی و شیوه‌های معماری به قرار زیر است: کاروانسراهای حیاط‌دار مناطق مرکزی ایران،کاروانسراهای کرانه‌های پست خلیج فارس،کاروانسراهای کاملاً پوشیده منطقه کوهستانی.

 

کاروانسرای گلشن لارستان

کاروانسرای صفوی سرای گلشن که آن را تحت عنوان سرای جمالی و سرای فرامرزی می‌شناسند؛ در ضلع جنوب‌شرقی میدان قیصریه واقع شده است و این اثر در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۵۷ با شماره ثبت ۱۶۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این اثر تاریخی بنای معماری یک کاروانسرای اصیل درون‌شهری و حیاط‌دار است با حجره‌هایی متعدد در طول و عرض و طویله‌ها در گوشه‌های دو طرف ورودی کاروانسرا و در هر طرف چهار دکان مربع شکل کوچک قرار دارد که در کنار هر کدام پلکانی باریک به پشت بام راه می‌یابد.

ورودی این بنا توسط دالان بزرگی است که از طرف میدان قیصریه به بنا راه پیدا می‌کند که سَردرب آن کتیبه‌ای قرار داشته که در حال حاضر تخریب شده است. در داخل حیاط جلو حجره‌ها به فاصله ۲ متر دور تا دور ستون‌های سنگی مارپیچ که به‌وسیله طاق‌هایی به‌هم وصل بوده‌اند قرار داشته که به زیبایی این بنا افزوده اما امروز مقداری از بین رفته است. در حال حاضر از این بنا به‌عنوان انبار کاسبین بازار قیصریه لار استفاده می‌شود که بنا دچار آسیب، تخریب و تحولات زیادی توسط مالکین شده است.

 

در وسط حیاط، حوض آب هَشت‌گوش قرار گرفته است که اطراف حوض بنای الحاقی سرویس بهداشتی احداث شده که از دید منظر نمای حوض و حیاط کاروانسرا را مخدوش کرده است و حوض کاروانسرا آسیب‌های زیادی دیده و در حال تخریب است.

در حال حاضر حیاط کاروانسرا وضعیت نابسامانی از نظر کَف‌سازی دارد که در زمان بارندگی شدت بیشتری پیدا می‌کند و محل تجمع آب‌های سطحی و باران است و از حیاط بنا به‌عنوان پارکینگ وسایل نقلیه استفاده که خود موجب آسیب‌رساندن جدی به بنای کاروانسرا می‌شود. این بنا احتمالاً پس از فتح لار توسط سلاطین صفوی ساخته شده و همچنین از آن زمان بازار قیصریه لار نیز تعمیر شده است.

در حال حاضر هیچگونه رسیدگی از طرف مالکین و ادارات مربوطه صورت نمی‌گیرد و بنا روزبه‌روز در حال فرسایش، ریزش و تخریب است.

 

به‌دلیل قرارگیری این بنا در مرکز و هسته شهر قدیم لارستان و وجود مجموعه قیصریه (بازار قیصریه و کاروانسراهای نو و بازرگان و میدان قیصریه) این بنا دارای ارزش و اهمیت ویژه‌ای جهت مرمت، احیا و رونق تجارت و جذب توریست و گردشگر است که خود موجب اشتغال‌زایی و رونق کسب‌وکار می‌شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لارستان درباره پروژه‌های اولویت‌دار مرمت و احیای بناهای تاریخی شهرستان اظهار داشت: باغ نشاط، بازار قیصریه و قلعه اژدها پیکر لارستان، کاروانسرای جویم، کاروانسرای بنارویه، خانه سوداگر اوز و زیارتگاه زندوی بیرم جزو پروژه‌هایی است که سالیانه بودجه‌ای به آن‌ها تعلق می‌گیرد و هر ساله تعمیراتی انجام می‌شود ولی به پایان نمی‌رسد. چون هزینه‌بَر هم هستند، به این زودی‌ها مرمت آن‌ها تمام نمی‌شود.

 

سیما علویه افزود: از لحاظ قانونی زمانی می‌شود پروژه جدیدی را تعریف کرد که دو پروژه قبلی بسته شده باشد و در حال حاضر ما هیچ پروژه تمام‌شده‌ای نداریم.

وی ادامه داد: اگر فرماندار شهرستان از بودجه ۲ درصد نفت، تأمین اعتبار کنند یا انجمن‌ها و NGOها خصوصاً انجمن احیای آب‌انبارها و برکه‌ها که اخیراً راه‌اندازی شده با کمک خیرین، بودجه‌ای را فراهم کنند، میراث فرهنگی نیز همکاری لازم را خواهد داشت تا بتوانیم به صورت اصولی تعمیرات را انجام دهیم.

گردآورنده: علی‌اصغر امینی

ف ۱۱۰