ادغام لار و گراش؛ از خیال تا واقعیت(2)

میلاد لارستان: در بخش اول تحلیل “ادغام لار گراش از خیال تا واقعیت” برخی شبهاتی که در خصوص موضوع فوق می توانست وجود داشته باشد؛ مورد  اشاره قرار گرفته و مواردی مطرح شد.

آنجا بیان شد که “ماجرای جدال میان قزوین و تهران در زمان جدا شدن استان قزوین، مهر و لامرد در زمان جدائی مهر و یا امتناع جهرم از جدائی خفر را اگر با جریانات سال ۸۸ منطقه و یا مواضع لار در برابر سایر مناطق قیاس کنید می بینید که امرِ واقعه، منتج از شرایطی است که عدم توازن در توزیع خدمات ایجاد کرده و مختص منطقۀ ما نیست. کما اینکه اگر اوز و بیرم به شهرستان گراش تخصیص می یافت، شاید گراشیها نسبت به تقسیمِ خود واکنش نشان می دادند. نه اینکه این وقایع را صحیح بدانیم؛ بلکه عرض این است که این مسائل بایستی گذرا باشد و جای بخششِ یکدیگر را کینه و دشمنی نگیرد. هر چه این کدورت ادامه داشته باشد، جبران مافات سخت تر می شود.  “

حال ادامه داستان

حال بپردازیم به اینکه آیا اصلاً ما امکان مرکزیت را داریم؟ و آیا دولت بر این امر قصد و نیّتی دارد؟ بالتبع هیچ دولتی رسماً اعلام نمی کند که بنای بر تغییر تقسیمات سیاسی دارد. چرا که مدعیان بسیاری در این باب پیدا خواهد شد و از سوئی، تنش های اجتماعی را بوجود خواهد آورد. آنچه که سبب تقسیمات سیاسی می شود، شرایط محیطی و عزم منطقه ای است، نه تأمین همۀ شرایط مرکزیت! نگاهی به ساختار فضائی کشور نشان می دهد که استانهای نیمۀ جنوب شرقی کشور، مطابق نقشه زیر، علیرغم وسعت زیاد، جمعیت کمتری داشته و به لحاظ امکانات، کمتر توسعه یافته می باشند.

این نکته مکرراً و با دلایل متعدد، در حوزه های مختلف، در طرح آمایش سرزمین کشور عنوان گردیده است. بر این اساس، برنامه ششم توسعۀ کشور، عزم جدی به گسترش امکانات در شرق و جنوب کشور دارد. قابل ذکر اینکه طی مطالعات صورت گرفته، محدودۀ فلات مرکزی ایران، از استان یزد تا هرمزگان و سیستان و بلوچستان و امتداد آن تا کشور امارات، مهمترین کانسارهای معدنیِ دنیا را به لحاظ تنوع داراست و جالب اینجاست که تنها منطقه ای در دنیاست که کلیۀ عناصر «جدول مندلیف» را در خود جای داده است (مانند معادن معروف یزد و کرمان و معدن اورانیوم گچین و…) از طرفی، منطقۀ جنوب و جنوب غرب کشور تا صحرای عربستان، دارای موقعیت استراتژیک به لحاظ نفت و گاز در دنیاست.

  آنچه که سبب تقسیمات سیاسی می شود، شرایط محیطی و عزم منطقه ای است، نه تأمین همۀ شرایط مرکزیت! نگاهی به ساختار فضائی کشور نشان می دهد که استانهای نیمۀ جنوب شرقی کشور، مطابق نقشه زیر، علیرغم وسعت زیاد، جمعیت کمتری داشته و به لحاظ امکانات، کمتر توسعه یافته می باشند.

منطقه لارستان، در لبۀ مرزی این دو ویژگی مهمِ جهانی قرار دارد. بحث دیگر اینکه خلیج فارس توانمندی ترانزیتی بالائی داشته و ایران امکان انتقال کالا از طریق خود برای کشورهای آسیای میانه را دارد. همۀ این شرایط بالقوه، برای بالفعل شدن نیازمند ایجاد زمینه های امکانات و خدمات و جمعیت و نیروی کار و… است که در شهرها تحقق پذیر است. اگر فرض کنیم که پیشینه فاصلۀ زمینیِ یک نقطه از شهرِ مرکز استان، برای تأمین امکانات بصورت مؤثر و مطلوب، ۲۰۰ کیلومتر باشد، آنگاه نگاهی به لبۀ ساحلی خلیج فارس تا عمق ۲۰۰ کیلومتری بیندازیم، نقشۀ زیر حاصل می شود (در نقشۀ زیر، فاصلۀ هوائی ۱۵۰ کیلومتری، معادل فاصلۀ زمینی ۲۰۰ کیلومتر در نظر گرفته شده است):

در این نقشه ملاحظه می شود که بجز شهرهائی در استان خوزستان (که استانی نسبتاً توسعه یافته است) تنها، شهرهای مرکز استان بوشهر و بندرعباس، واجد جمعیت بالای ۱۰۰۰۰۰ نفر می باشند. در این پهنۀ بسیار وسیع، که دهها کشور عربی را در خود جای می دهد، بزرگترین شهرهای موجودِ بالای ۵۰۰۰۰ نفر جمعیت، به شرح زیرند که در نقشۀ فوق نیز پراکنش آنها قابل مشاهده است:

نکته اینکه در صورت ادغام شهرهای لار و گراش و خور و لطیفی و روستاهای براک و بائن، جمعیت بالای ۱۲۰ هزار نفری آن سبب می شود که در رتبۀ ۷۰ در کشور قرار گیرد و با اخذ امتیازات و خدمات، شانس مهاجرپذیری آن نیز به شدت افزایش یابد.

نگاهی به تقسیمات سیاسی کشور طی سالهای اخیر نشان می دهد که در راستای کاهش فواصل نقاط تا مرکز استان، تقسیم استانهای وسیع نیز، در صورت وجود یک مرکزِ قابل اتکاء، در دستور کار دولت قرار داشته است.

استان فارس با وسعتی معادل ۱۲۲۶۰۸ کیلومتر مربع، پس از استانهای مستعدِ تقسیمِ سیستان و بلوچستان و کرمان، و استانهای تازه تأثیر یافته از تقسیمات کشوریِ یزد و خراسان رضوی، پنجمین استان بزرگ کشور است. با این تفاوت که این استان با جمعیتی بالغ بر ۴۵۹۶۶۵۸ نفر، چهارمین استان پر جمعیت کشور بوده و از این حیث، بسیار بالاتر از کرمان و سیستان و بلوچستان قرار دارد.

استان فارس مستعدترین استانِ قابل تقسیم کشور، از نگاه کارشناسان باشد و بی شک، جنوب فارس امکان بیشتری برای تفکیک شدن از فارس را دارد.

 

از سوئی، استان فارس قریب ۲۹ شهرستان را در خود جای داده است. (که در این باب، استان کرمان ۲۰ شهرستان و سیستان و بلوچستان، ۱۸ شهرستان دارد و اغلب استانهای کشور، کمتر از ۱۰ شهرستان را در خود جای داده اند و به این سبب است که تقسیماتِ بیشتر در منطقۀ لارستان به شهرستانهای کوچکتر، گاهاً می تواند مفید نیز باشد!) از دیگر سوی، به دلیل موقعیت مکانیِ شیراز، فاصلۀ زمینی خارج از حد نرمال میان مناطق جنوبیِ فارس با این شهر برای دستیابی به خدمات، مزید بر علت شده است تا استان فارس مستعدترین استانِ قابل تقسیم کشور، از نگاه کارشناسان باشد و بی شک، جنوب فارس امکان بیشتری برای تفکیک شدن از فارس را دارد.

با این اوصاف می توان ادعا کرد که استان فارس و حدِ مرزی استانهای فارس و بوشهر و هرمزگان در اولویت اول تقسیمات سیاسی؛ و مرزِ استانهای هرمزگان و کرمان و سیستان و بلوچستان در اولویت دوم قرار دارد. هر چند ممکن است بواسطۀ عدم دستیابیِ این نقاط به جمعیت مطلوب و مناسب برای تقسیم، این اتفاق سالها به طول انجامد؛ لیکن اگر این دو منطقه بتوانند هر چه سریعتر خود را به معیارها نزدیک کنند، در اولین زمانِ ممکن که دولت تصمیم به تغییر در تقسیمات سیاسی بگیرد، این امر محقق می گردد. بر این اساس، لارستان به چند دلیل (دارا بودن ۶ ویژگی مرکزیت شامل: جمعیت و وسعت حوزۀ نفوذ، مرکزیت جغرافیائی در پهنۀ منطقه ای، قدمت و سابقۀ تاریخی و فرهنگی، قومیت و زبان و اقلیم و مورفولوژی، کارکرد اقتصادی، موقعیت استراتژیک) شرایط این مرکزیت را بطور کامل داراست. (رجوع کنید به مقالۀ «اندر حکایت رقیب شناسی در جنوب فارس» درج شده در شماره ۷۸۳ نشریه میلاد لارستان)؛ و تنها نقطه ضعف منطقه، جمعیت شهری آن است که این ایده، تنها نقطه ضعف موجود را براحتی و سهولت و در کوتاهترین زمان برطرف می نماید و آمال چند دهۀ مردم منطقه را محقق می نماید.

. بر این اساس، لارستان به چند دلیل (دارا بودن ۶ ویژگی مرکزیت شامل: جمعیت و وسعت حوزۀ نفوذ، مرکزیت جغرافیائی در پهنۀ منطقه ای، قدمت و سابقۀ تاریخی و فرهنگی، قومیت و زبان و اقلیم و مورفولوژی، کارکرد اقتصادی، موقعیت استراتژیک) شرایط این مرکزیت را بطور کامل داراست.

بر این اساس، بعید است که اگر تمامی ابعادِ دیگرِ ناگفتۀ این ایده بیان شود، هیچ عقل سلیمی بتواند دستاوردها و منافع آنرا وانهد و به جدلها و درگیریهای غیرمنطقیِ عوامانه وقعی بنهد و سببِ از دست رفتنِ این فرصتِ تاریخی برای منطقه گردد. چرا که این شرایط ویژۀ ملی و بین المللی، موهبتی الهی است و تضییع در آن، تضییع در نعمات خداوندی خواهد بود و بدین سبب، اهالی لارستان بایستی شکرگزار باشند و کفران نعمت ننمایند.

ان شاءالله

حامد مقدم- دانشجوی دکتری شهرسازی