مصاحبه ای با مشاور داناژئوفیزیک پیرامون لرزه نگاری بهار

طی چند روز گذشته خبری در میلادلارستان منتشر شده و در آن از پایان عملیات لرزه نگاری دو بعدی بلوک بهار خبر داده شد. در آنجا بیان شد که در حال حاضر بنا به بررسی ها تمرکز اصلی فعالیت وزارت نفت افق های مشترک با کشورهای همسایه می باشد و افق های

غیرمشترک همچون لار در صورت وجود ضرفیت هیدروکربوری (نفت و گاز) اولویت بعدی توسعه می باشند. اما به هر روی قرار شد گزارشی از آخرین وضعیت همین پروژه در لار و نیز مصاحبه ای با یکی از مشاوران تصویربرداری لرزه ای شرکت دانا ژئوفیزیک به عنوان پیمانکار طرح لرزه نگاری دو بعدی بهار ارائه شود. مصاحبه ای که در ادامه می آید؛ سوالاتی است که دکترامیر اثنی عشری از نخبگان لارستانی و مشاور تصويربرداري لرزه  شركت دانا ژئوفيزيك به عنوان پیمانکار لرزه نگاری دو بعدی بهار به آنها پاسخ داده است.

۱) با تشکر از شما؛ لطفا کلیاتی از لرزه نگاری را برای ما بیان نموده و کاربردهای آن را ارائه دهید.

لرزه نگاري يكي از اصلي‌ترين روش‌هايي است كه امروزه براي اكتشاف منابع نفتي و گازي استفاده مي‌شود . در اين تكنيك امواج لرزه از سطح زمين به داخل زمين ارسال مي‌شوند و امواج برگشتي از درون زمين بر روي سطح توسط گيرنده‌ها كه ژئوفون ناميده مي‌شوند ضبط مي‌شوند. براي توليد امواج لرزه بر روي سطح از انفجار  و يا امروزه از  كاميون‌هاي بزرگي كه ويبراتور ناميده مي‌شوند استفاده مي‌شود. با توجه به خصوصيات و پارامترهاي فيزيكي سنگ و لايه‌‌هاي زمين، امواج بازتابي از اين لايه‌‌ها ويژگي‌هاي متفاوتي خواهند داشت. با بررسي و آناليز اين امواج  برگشتي و ضبط شده در سطح زمين، ما قادر هستيم خصوصيات لايه‌هاي داخل زمين را تخمين بزنيم و براين اساس مخازن هيدروكربني را در زيرِزمين شناسايي كنيم. اين روش  بسيار شبيه به تكنيك سونوگرافي است كه در پزشكي براي به دست آوردن تصويري از ارگان‌هاي داخلي بدن استفاده مي‌شود. در اين جا نيز اين متد در نهايت تصويري از لايه‌هاي درون زمين ارائه مي‌كند.

۲) اصولا عملیات لرزه نگاری چه بخش هایی را شامل می شود؟

عمليات لرزه‌نگاري شامل سه بخش  اصلي است: ۱-عمليات برداشت  داده لرزه ۲-پردازش داده‌ها و ۳-تفسير آنها

 در عمليات برداشت، مهندسين طراحي خطوط برداشت داده، فاصله‌ي بين گيرنده‌ها و ويبراتورها و پارامترهاي ديگري را براي برداشت داده‌ها طراحي  مي‌كنند. براساس اين كه برداشت زميني و يا دريايي است برداشت به صورت دوبعدي و يا سه بعدي انجام مي‌گيرد و همچنين تا چه عمقي از زمين را مي‌خواهيم مورد بررسي قرار دهيم اين پارامترهاي برداشت متفاوت خواهند بود. عمليات برداشت در منطقه عملياتي كاري طاقت‌فرسا و بسيار پرهزينه مي‌باشد و معمولاً  چندين ماه به طول مي‌انجامد. طراحي و انجام دقيق اين مرحله براي كاهش هزينه‌ها و همچنين رسيدن به نتيجه مطلوب  حائز اهميت زيادي است.

در مرحله بعد، داده‌ها و سيگنال‌هاي  ضبط شده در ناحيه عملياتي به مراكز پردازش داده ارسال مي‌شوند. حجم داده‌هاي جمع‌آوري شده بسيار زياد و با توجه به بزرگي ناحيه‌ي برداشت به چند صد گيگابايت يا چندين ترابايت مي‌رسد با پردازش داده‌هاي خام جمع‌آوري شده سيگنال‌هاي ناخواسته و مزاحم  حذف مي‌شوند و سيگنال‌هاي بازتابي از لايه‌هاي زمين به صورت واضح‌تري بازسازي مي‌شوند. سپس با استفاده از روش‌هاي پيچيده رياضي و فيزيك مي‌توان داده‌هاي پردازش شده را آناليز كرد و تخمين از سرعت لايه‌هاي زيرين زمين به دست آورد كه نشان دهنده‌ي تصويري كميتي از درون زمين مي‌باشد.

در مرحله‌ي پاياني، مهندسين مفسّر و زمين‌ شناسان با توجه به مدل‌هاي تصويري ارائه شده و داده‌هاي پردازش شده به تفسير آنها از جنبه‌ي زمين‌شناسي مي‌پردازند. لايه‌هاي مختلف و جنس آنها را شناسايي مي‌كنند و به امكان سنجي وجود هيدروكربن در درون اين لايه‌ها مي‌پردازند. در نهايت مدلي زير سطحي از آن منطقه كه عمليات لرزه‌نگاري براي آن انجام شده است،‌ارائه مي‌شود و با اعداد و ارقام و احتمالات ميزان و حجم هيدروكربن (اگر موجود باشد) تخمين زده مي‌شود و بررسي مي‌شود كه آيا از نظر اقتصادي مقرون به صرفه مي‌باشد كه عمليات حفاري و استخراج صورت گيرد يا خير.

۳) در حال حاضر در مورد پروژه لرزه نگاری دوبعدی بهار در چه مرحله ای قرار داریم؟

در این پروژه که لرزه نگاری بخش هایی از لار را نیز در بر می گیرد، در مرحله ابتدایی عملیات برداشت داده لرزه قرار داشته و داده ها اخذ شده اند. انشالله طی چند ماه آینده پردازش داده ها صورت خواهد گرفت و پس از آن با تفسیر داده های پردازش شده از مناطق بررسی احتمال وجود هیدروکربور در منطقه لار و نیز مناطق دیگر فارس و هرمزگان که جزء این پروژه بوده اند مشخص خواهد شد.

۴) هیدروکربور احتمالی در صورت وجود از چه نوعی خواهد بود؟

با توجه به بررسی های صورت گرفته تمرکز در این پروژه بر روی افق مخزنی بنگستان و نیز افق های خامی و دهرم بوده است. افق بنگستان معمولا نفتی و در بعضی مکان ها گازی و افق های خامی و دهرم(شامل مخازن کنگان و دالان) معمولا گازی می باشند.

با تشکر از شما که در این مصاحبه شرکت کردید. منتظر خبرهای خوش در این زمینه هستیم